Mundus Subterraneus

;
:
1 ;
l.^Ex hpidi
bu! cryftal-
liformi-
bus.
1 tx lapi-
vitrum conficitur.
dibus dia-
phanisfria-
bilibus.
3 1.X tapidibus
candidis
non
diaphanis.
Magnetis
mifiura
cHtn vitro.
LIB.XII.
& ex his m elioris notas
DE ARTE VITRIARIA.
Secundo ex lapidibus iis,
qui tametfi duritie cryftalUna non poUeant, judicant, extrahunt, in marmoreantefene- ^a}^'^'^".
transluciJi tiLtnen funt Sccandidi; Tertibex ftellam pofito verfant, atque per fiftulam ^»'^'»-
lapidibus candidis quidem , at non diaphanis, faepiusinflant ; & neaeftusperfiftulam ingreffus
uti funtnonnuUi fihces adofliafluminum
vi flucfluum coacervati ; hoc pad:o vero praeparantur
iis noceat, remotam ab ore ad maxil-
lamapplicant, mox fiftulam fublatam alicefle
: primo diftos lapides urere nequoties
in orbem retorquentes , vitrum falamapplicant,
eft.deinde pilisfubjeftos, ita eos frangere
&comminuereoportet, ut inde fabulum
fiat, tum cribrare ad puriorum partium
ciuntlongum , deindeidem in aereoinftrumentoconcavo,
qui moduli vices fuftinet,
formantjtum caIefaciendo,inflando , premendo,
ab impuris feparationem ; lapides tamen
amplificando in poculi vel vafis.vel
aquis diluti ad oftia fluminum in hunc u- alterius rei figuram mente conceptam efformant
;anfasaffigunt, difFerentibus colo-
fum affumpti, uti perpetua aquarum attri
tione agitantur , ita ulteriori purgatione
non indigent. Hifce praeparatis confedio
vitri hac arte fit : Tribus arenae didlorum
lapidum partibus unam addunt nitri.ex quibus
fimul liquatis oritur mafTa, quam haud
improprie Agricola Ammonitrum vocat , id
mendatur. Dignum faneadmiratione eft,
Venetiis a peritis opificibus portionem
quoque magnetis hifce admifceri, eo quod
hujus mifcelli vitrum mirificum fplendorem
adipifcatur ; cujus rei ratio alia non eft,
nifi quod lapidibusutplurimumferreaefcobis
mifcella adhaereat, quse a magnete attradla,
reliquam vitri mafTam ab impuritate
umbrofarum partium liberet.
Porro fornaces pro diverfitate laborum
difFerunt. Hic Romae fornaces plerafque
in quadruplices contignationes extollunt;
quarum ima xonTvitAov, id eft, locum cinerihus
recipiendis aptum ; altera True/Tiie/tov , igni
extruendo deftinata; In tertia aptanturi^a/a
& olla fundendae vitreae materise idonea
ad nonnuUum
fupraverb receptaculum e{\: ,
caloristemperamentum coni^r\xS:um,r\e\itrSL
recens conflata fubitaneo frigori expofita
rumperentur. Omnia hujufmodi fornacis
receptacula non ferro, noncalce, nonfaxis
vivis; fed lateribus crudis ex argilla huic
operi&igni fortiflimofuftinendocongrua,
conftruuntur , ollae quoque , quae materiam
vitream continent ex argilla quadam hic
Roma ex Savonenjj agro advefta conficiuntur;deindefornaxlignislongis
quernis, vel
ilicinis aliifque incenditur ad odliduum,
uti hic Homat fub ceitis tamen gcadibus;
47
phanis , cryfiallo-formihus & natura fua fufilibus
, nec non ex fuccis concretis, aliarumtiffimo.
Liquefaftaitaqueintraollasmate-
primblento,deindefortiori,&tandemforque
rerum liquoribus hifce naturali quadam ria Vitriarii fiftulis vel ferreis.vel sneis tri-
cognatione junftis ,
pedalibus, intra ollasimmiffisverfatifque,
ex iis , quantum operi conficiendo fatis efTe '^o'!"'
ribus depingunt; atque hoc pafto abfolutum
vas fornacirefrigerii in ufum committunt.
Sed haec cum ubique paffim obvia fint,
fufius deducenda non duxi.
Ad differentes vxttoxwmfpecies quodatti- yitrirura
net,illae feretotidem funt,quot mineralium •^'ff"^""*-
eft, Areno-nitrum ; defeftu verb nitri , falis fpecies: cum omnes ferefucci concretiin
fojjilis , aut cujufcunque alterius (alis ,
portio vitirum coalefcant. Sub duplici itaque differentiavitrumconfideraripoteft:
prout na-
arenaeadjicitur; quorum omnium defedum
raodb fupplet apud vitriariosopifices cinis turale Siarti^ciale ; ptiotisgeneris funt cryflallus,
heryllus , topazius , & quotquottan-
herbae AnthylUdos combuftas ,
quam Arabes
Haly , Itali & Hifpani Sodam vocant , & ut dem funt gemma diaphatta in igne fufiles.
plurimum nafcitur in terris falfis, unde a Secundo {\int-calces metallorum, quae Spagyricae
artis beneficio in vitrum eliquantur,
plerifque falfida haud incongrue , eo quod
ex ea copiofum fal educitur, dicitur. Vide-
excepto auro ; Hoc pafto Saturnus five
plumbum, in ftannum, xs , & in vitrumtandemdecoquituT,utipofteavidebimus.
Ter-
tur ingens in Melitenfi Infula hujus herbse
Soda Hifpanica
pr£-
copia, & in nonnuUisCalabrislocis. Soda
iians ad vitrum.
verb Hifpanica prae caeteris maxime comtio
{untfmalta feu encaujia , qu£e non nifi vitrum
funt , ex metallicis corporibus deco-
(ftuni.
Non dicam htc de atenis Beli fluminis
Syriae ad radicem montis Carmeli.in vitrum
puriffimum ignis ope coagulatis ,
quorum
nonnulla vera, plura fabulofis involuta narrationibus
reperiuntur apud Jofephum ^^Jorephus:
helloJudaicoL 2. Hocexperientiadocet; o-
mnemfufilemfivelapidem ,fivemetallum
omnemi^
in vitrum coe i poffe: Nil praeterea efle, quod "^'"'t
^"^^
facilius omnis generis colores tulcipiatvi-w^j /.«?;?.
tro ,
quod eolSem fplendidius exhibeat
unde non fine dolo vittum ita artificiose
tingunt , ut Smaragdi , Hyacinthi , Amethyjti,
ChryfoUthi videri poffint , de quibus
paulb pofl ; Colores qui ad vitra tingendapaflTmi
afllimi foIent,mineralis proprietatis
funt
Proprietates vitri fane mirabiles funt; Proprieta*
quarum rionnuUas htcadducemus.
1. Vitrum fulphuri concoftumin lapidem Vitrum
induratur , ita PliniusBLAgricola l. sJef^jPj^''^'
OrtuSuhterraneorum.
lapidemin:
2. Albueo ovorum calci vivae admixta in duratur.
gluten evadit ad vitrorum conglutinan- Agricoia
da fragmenta aptifli mum-
Gluten
vitrcrum
3. Vitrum calore ignisliquefcit,frigore ve-^^^^
1 " 1. 1 . 1 . Pliniu«.
rb, five aqueum,five aereum fuerit.congelafcit.
4.Vi
'