Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ich naj. Dentro de la casa. Kuyulb’äl ujum ich a’ najej. Se oía el ruido dentro<br />
de la casa.<br />
Ich’ak. Garras. Tumächaj etel ich’ak. Lo atrapó con sus garras.<br />
Icham. Esposo. Ma’ kuma’an uyicham. No estaba su esposo.<br />
Ichil. Dentro. Ichil unek’ej yan unoy.<br />
Dentro de la semilla está la<br />
carnaza.<br />
Ichja’. Nacimiento de agua. (ojo de<br />
agua). Te’lo’ yan junp’eel uyich ja’.<br />
Allí hay un nacimiento de agua.<br />
Ichkil, ichnil. Bañar. Yan awichkil<br />
etel siisja’. Se debe bañar con agua<br />
fría.<br />
Ichkila’an. Bañado. Ichnäsäb’ij.<br />
Quedó bien bañado.<br />
Ik. Chile. A’ ik’ je’lo’ej jach paap. Ese<br />
chile pica mucho.<br />
Ila’. Míralo. Ila’ b’ix ub’ensikoo’.<br />
Míralo como se lo llevan.<br />
Inkänäntik. Cuidarlo. Alb’itenej ki<br />
yan inkänántik. Me dijeron que<br />
tenía que cuidarlo.<br />
Ink’atech. Amor. Ma’ uk’ati ajxi’paal.<br />
No quería al muchacho.<br />
Ink’ati. Quiero. Ma’ ink’ati<br />
inmentej mixb’a’al. No quiero<br />
hacer nada.<br />
Inti’a’al. Mío, propio. A’ tak’inej<br />
inti’a’al. El dinero era mío.<br />
Into’on. Nosotros. Ma’ kik’ati b’el<br />
to’on. No queríamos ir nosotros.<br />
<strong>Itza</strong>’ Espaæol<br />
Inwet’oktikech. Estoy acompañándote.<br />
Tan inwet’oktikech b’a’ax uchij tech.<br />
Estoy acompañándote en tu dolor.<br />
Itz. Óxido. A’ maskab’ej itzajij. El<br />
machete agarró óxido.<br />
Itz. Resina,. Ka’ ch’äkb’ij jok’ij uyitz.<br />
Al cortarlo salió su resina.<br />
Itzkuntaj. Manchado. Tu’itzkuntaj<br />
unok’. Dejó manchado su ropa.<br />
Itzkuntik. Manchando. Tan<br />
a’itzkuntik anok’. Estas manchando<br />
toda tu ropa.<br />
Itztal. Oxidar. A’ ja’ej uka’aj<br />
u’itzkintej ab’aatej. El agua va a<br />
oxidar el hacha.<br />
Ixb’ach. Ave corredora<br />
(chachalaca). Lik’ij ka’ b’inij tuk’u’<br />
ixb’achej. La chachalaca voló a su<br />
nido.<br />
Ixb’ox xux. Avispa negra. Kutaloo’<br />
ixb’ox xux. Venían avispas negras.<br />
Ixb’oxjay. Fridera. Säjä´ti ixb’oxjay.<br />
Cocínalo en la fridera.<br />
Ixb’oxkax. Gallina negra.<br />
Tuk’a’taten juntuul ixb’oxkax. Me<br />
pidieron una gallina negra.<br />
SINTITUL-8 29<br />
08/07/2004, 08:22 a.m.<br />
1<br />
9<br />
29