santiago de compostela, febreiro 2009 - Museo do Pobo Galego

En Galiza o turismo medrou de maneira considerable nos últimos anos, e seguramente seguirá a facelo no futuro.
Pero o debate sobre as repercusións, positivas ou negativas, desta actividade na identidade galega, ou nas
identidades locais, é un asunto que necesita ser analizado de maneira sólida. Esta é a razón de que o Instituto
de Estudos das Identidades do Museo do Pobo Galego decidise convocar o foro TURISMO E IDENTIDADE,
co obxectivo de contribuír a unha reflexión sobre un destacado feito que está a afectar tanto a galegos e galegas
como a moita outra xente relacionada con nós. Para elaborar as propostas que se someten a debate solicitouse
a participación de dous membros destacados da Organización Mundial do Turismo, dous especialistas en
antropoloxía do turismo e patrimonio e un profesor de filosofía da historia.
Eugenio Yunis fai referencia á rápida progresión do turismo cultural nos últimos vinte anos e á identidade como
un proceso dinámico que hai que construír e reconstruír permanentemente, mercé ao cambio nos contornos
físicos, económicos, tecnolóxicos, etc. Considera o turismo como un potente elemento impulsor e demandador de
procesos identitarios, aínda que é inevitable que emerxan imaxes identitarias diversas do mesmo destino segundo
o énfase que poidan establecer os “creadores turísticos de identidades”, que mesmo poden chegar a distorsionar
a verdadeira identidade sociocultural dos destinos. Finaliza propoñendo algunhas recomendacións para
establecer un adecuado equilibrio entre as motivacións e necesidades dos turistas e a conservación dos
elementos que constitúen a identidade sociocultural dun pobo.
Javier Blanco subliña que unha conxuntura presidida pola incerteza e a globalización pon en evidencia
a natureza dinámica do propio concepto de identidade. O turismo, di, non foi nunca unha forza neutral,
xa que a interacción entre as persoas e a destas cos lugares ou destinos a través da actividade turística
non pode resolverse sen algún tipo de afectación. Neste sentido, destaca a importancia da posta en práctica
do Código Ético de Turismo elaborado pola OMT, conclúe que o turismo é un impulsor de procesos identitarios
a través do marketing, e apela á necesidade de construción da identidade nos destinos turísticos.
Agustín Santana comeza afirmando que a identidade é filla do seu tempo histórico, dos seus narradores,
e ha de ser sempre contextualizada, e que o interesante é averiguar ata que punto ela mesma e os seus
referentes patrimoniais se ven afectados pola globalización e o turismo, para sinalar logo que o patrimonio cultural
e a súa comercialización ten consecuencias innegables derivadas dos fluxos turísticos, ao quedar solapados
os seus impactos negativos para os residentes (baixa calidade do traballo, aumento do custe de vida,
conxestión de servizos públicos, etc.) polo progreso económico que trae o turista á poboación receptora.
Llorenç Prats sinala, ante unha realidade cambiante, a identidade como froito da necesidade e da vontade
humana e da xerarquía que se establece entre os diversos referentes identitarios, e que esta, máis ca de factores
obxectivos, que poden existir pero que non son definitorios, depende da vontade-necesidade de quen queiran
identificarse como tales, é dicir, da necesidade convertida en vontade. Conclúe indicando que o novo turismo
demanda autenticidade e diferenciación pero que, sen embargo, o turismo pode destruír a identidade cando
para desenvolvelo se emprenden grandes operacións inmobiliarias que destrúen a paisaxe (referente patrimonial
identitario inequívoco), banalizan os centros históricos ou deixan de respectar as persoas.
FORO TURISMO E IDENTIDADE 9
José Carlos Bermejo aborda o tema desde unha perspectiva histórica, remontándose a Estrabón, autor grego que
viviu na época de Augusto, a quen debemos o primeiro discurso sobre os galaicos considerados como “os outros”
do que dispoñemos en toda a historia antiga de Galicia. Así mesmo, fai referencia a outras etapas históricas,
deténdose no século XIX cos discursos rexionalistas/nacionalistas, para concluír na revisión crítica das actuacións
dos distintos gobernos autonómicos acerca da proxección do Xacobeo e da construción da Cidade da Cultura.
Francisco Candela Castrillo
Xosé Manuel González Reboredo
Coordinadores do foro