<strong>Gaceta</strong> <strong>de</strong> la CNDHEn efecto, en la madrugada <strong>de</strong>l 29 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 1996, en la población <strong>de</strong> Santa Cruz, municipio <strong>de</strong>Santa María Huatulco, distrito <strong>de</strong> Pochutla, Oaxaca, fueron atacadas las instalaciones <strong>de</strong> la Partida<strong>de</strong> Infantería <strong>de</strong> Marina, <strong>de</strong> la Policía Judicial Fe<strong>de</strong>ral, <strong>de</strong> Policía Judicial <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> Oaxaca, <strong>de</strong> PolicíaPreventiva <strong>de</strong>l Estado, <strong>de</strong> Policía Municipal <strong>de</strong> Santa María Huatulco y <strong>de</strong> FONATUR, <strong>de</strong> lo cualresultaron trece muertos, entre el<strong>los</strong>, cuatro infantes <strong>de</strong> marina, tres policías preventivos, un policíamunicipal, un civil y cuatro personas más no i<strong>de</strong>ntificadas.Hay que señalar que las difíciles condiciones <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>los</strong> indígenas <strong>de</strong> la Región Loxicha se han vistoagravadas a partir <strong>de</strong> estos hechos. En este periodo <strong>de</strong> seis años, la presencia <strong>de</strong> fuerzas militares y policíacasen la región, así como las aprehensiones realizadas contra habitantes <strong>de</strong> la zona, han incidido enla vida cotidiana <strong>de</strong> <strong>los</strong> indígenas. La conjunción <strong>de</strong> estos factores con <strong>los</strong> rezagos históricos, ha producidoel <strong>de</strong>splazamiento <strong>de</strong> población, especialmente masculina, lo que ha propiciado que muchas mujerestengan que enfrentar la vida y la <strong>de</strong> sus hijos sin el apoyo <strong>de</strong> <strong>los</strong> varones. Esta situación es especialmentecierta para las mujeres que son familiares <strong>de</strong> <strong>los</strong> indígenas que están o han estado presos, acusados<strong>de</strong> tener víncu<strong>los</strong> con grupos armados asociados a movimientos <strong>de</strong> reivindicación social.Clara muestra <strong>de</strong> <strong>los</strong> efectos <strong>de</strong> la problemática suscitada, lo es el Campamento <strong>de</strong> Denuncia quese instaló en plantón frente al Palacio <strong>de</strong> Gobierno en la ciudad <strong>de</strong> Oaxaca, a partir <strong>de</strong>l 10 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong>1997 y que permaneció por más <strong>de</strong> cuatro años, en el que las mujeres, niños y otros familiares <strong>de</strong> <strong>los</strong>presos <strong>de</strong> la Región Loxicha, se manifestaron por la encarcelación <strong>de</strong> que fueron objeto.Es importante señalar que el conjunto <strong>de</strong> factores que confluyen en torno a la problemática <strong>de</strong> laRegión Loxicha, la vuelven sumamente compleja y, en ese sentido, pue<strong>de</strong> señalarse —sin preten<strong>de</strong>rjustificar la comisión <strong>de</strong> <strong>de</strong>litos y con ello la trasgresión <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho, con lo cual esta Comisión<strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>Humanos</strong> no coinci<strong>de</strong> <strong>de</strong> manera alguna como la vía idónea para lasolución <strong>de</strong> <strong>los</strong> conflictos— que el Estado mexicano no ha logrado clarificar <strong>de</strong> manera <strong>de</strong>finitiva lasacciones necesarias para ofrecer soluciones a<strong>de</strong>cuadas a <strong>los</strong> problemas <strong>de</strong> <strong>los</strong> indígenas <strong>de</strong> la región,así como a la situación concreta <strong>de</strong> <strong>los</strong> presos con motivo <strong>de</strong> <strong>los</strong> hechos conocidos.Sobre este punto, es conveniente señalar que, por tratarse <strong>de</strong> un asunto que involucra población indígena,<strong>de</strong>be consi<strong>de</strong>rarse que la afectación <strong>de</strong> ciertas liberta<strong>de</strong>s tiene generalmente consecuencias másdifíciles <strong>de</strong> sobrellevar para <strong>los</strong> indígenas procesados y sus familias que para <strong>los</strong> integrantes <strong>de</strong> <strong>los</strong><strong>de</strong>más sectores <strong>de</strong> la sociedad mexicana, dada la condición <strong>de</strong> pobreza y marginación en la que hanvivido y por su propia cosmovisión, lo que provoca que se dificulten sus condiciones personales, socialesy su entorno familiar, tanto durante su reclusión, como por su reincorporación a sus lugares <strong>de</strong>origen y a su vida comunitaria.III. Actuación <strong>de</strong> la Comisión <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>Humanos</strong>En atención a la problemática que presentó la población <strong>de</strong> la Región Loxicha, dada la complejidad<strong>de</strong> la misma y las múltiples quejas recibidas a partir <strong>de</strong> la persecución y <strong>de</strong>tención <strong>de</strong> varios <strong>de</strong> sushabitantes por la imputación <strong>de</strong> diversos <strong>de</strong>litos, esta Comisión <strong>Nacional</strong> integró diversos expedien144
Informes especialestes, y realizó gestiones para documentar las posibles violaciones a <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos humanos <strong>de</strong> <strong>los</strong> quejososo agraviados.Fueron presentadas ante esta Comisión <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>Humanos</strong> diversas quejas, <strong>de</strong> organizacionesno gubernamentales y <strong>de</strong> particulares, <strong>de</strong>nunciando presuntas violaciones a <strong>de</strong>rechoshumanos, entre las que <strong>de</strong>stacan: <strong>de</strong>tención arbitraria, tortura, amenazas, lesiones, retención ilegal,imputación in<strong>de</strong>bida <strong>de</strong> hechos o falsas acusaciones, traslados injustificados, <strong>de</strong>sapariciones forzadaso privaciones ilegales <strong>de</strong> libertad, y homicidio, así como la coacción <strong>de</strong> que fueron objeto al firmardocumentos incriminatorios, <strong>de</strong> <strong>los</strong> cuales <strong>de</strong>sconocían su contenido. Con base en ello se integraroninicialmente 42 expedientes, <strong>de</strong> <strong>los</strong> cuales, 27 se resolvieron con la información con que se contó ensu momento, con fundamento en lo dispuesto por el artículo 123 <strong>de</strong>l Reglamento Interno <strong>de</strong> la Comisión<strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>Humanos</strong>, y 14 se acumularon al expediente 2000/2968-4, el cual consta<strong>de</strong> más <strong>de</strong> 10,000 fojas, materia <strong>de</strong>l presente Informe Especial.Por su parte, la Comisión Estatal <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>Humanos</strong> <strong>de</strong> Oaxaca ha proporcionado informaciónprecisa respecto <strong>de</strong> las acciones que llevó a cabo en atención a las quejas referentes a la RegiónLoxicha, con lo que se corrobora la existencia <strong>de</strong> violaciones a <strong>de</strong>rechos humanos. Sobre el<strong>los</strong>, informasu titular que se tramitaron diversos expedientes, entre <strong>los</strong> que <strong>de</strong>stacan, el número CEDH/822/(17)/OAX/97, en el que se emitió la Recomendación 4/98, en contra <strong>de</strong> elementos <strong>de</strong> la Policía Judicial <strong>de</strong>lestado <strong>de</strong> Oaxaca por lesiones inferidas a <strong>los</strong> agraviados Ponciano García Pedro, Celso García Luna yAlfredo García Luna, <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> su <strong>de</strong>tención el día 7 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 1997; la Recomendación 16/98,dirigida al entonces procurador general <strong>de</strong> Justicia <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> Oaxaca, por violación a <strong>de</strong>rechoshumanos <strong>de</strong>l occiso Celerino Jiménez Almaraz, así como la Recomendación 3/97, dirigida a la Secretaría<strong>de</strong> Protección Ciudadana <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> Oaxaca por el traslado in<strong>de</strong>bido <strong>de</strong> 22 reclusos. De igualforma se tramitaron diversas quejas, las cuales se fueron resolviendo con fundamento en lo dispuestopor la Ley <strong>de</strong> la Comisión Estatal <strong>de</strong> <strong>Derechos</strong> <strong>Humanos</strong> <strong>de</strong> Oaxaca y su Reglamento .Asimismo, se realizaron once visitas al estado <strong>de</strong> Oaxaca, en las cuales se entrevistó a las autorida<strong>de</strong>sseñaladas como responsables, y se acudió tanto a las comunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la Región Loxicha como a<strong>los</strong> campamentos que se encontraban en protesta en el centro <strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> Oaxaca, para escuchar<strong>de</strong> viva voz <strong>de</strong> <strong>los</strong> pobladores sus testimonios, su sentir, sus percepciones y <strong>de</strong>mandas, y así po<strong>de</strong>rrealmente darle la atención <strong>de</strong> manera objetiva e integral, y con esto percibir la situación que prevalecíaen el estado.Adicionalmente, se realizaron nueve visitas a <strong>los</strong> diferentes centros <strong>de</strong> reclusión en <strong>los</strong> que se encontrabaninternos <strong>los</strong> indígenas zapotecos acusados <strong>de</strong> <strong>los</strong> hechos acontecidos en Bahías <strong>de</strong> Huatulco,Oaxaca, para verificar el estado y condiciones que presentaban y recabar sus testimonios sobre <strong>los</strong>hechos y sobre las irregularida<strong>de</strong>s que manifestaron, dando seguimiento a las huelgas <strong>de</strong> hambre querealizaron <strong>los</strong> internos en dichos centros.En la última ocasión, visitadores <strong>de</strong> esta Comisión <strong>Nacional</strong> también acudieron al campamentoubicado a las afueras <strong>de</strong> las instalaciones <strong>de</strong>l Congreso <strong>de</strong> la Unión en la ciudad <strong>de</strong> México, obtenien145
- Page 2 and 3:
Gaceta de la Comisión Nacionalde l
- Page 4 and 5:
Gaceta de la CNDHRecomendacionesRec
- Page 7 and 8:
Programa Anual de Trabajo 2003PROGR
- Page 9 and 10:
Programa Anual de Trabajo 2003Prese
- Page 11 and 12:
Programa Anual de Trabajo 2003• R
- Page 13 and 14:
Programa Anual de Trabajo 2003Por e
- Page 15 and 16:
Programa Anual de Trabajo 2003• P
- Page 17 and 18:
Programa Anual de Trabajo 2003El Pr
- Page 19 and 20:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 21 and 22:
Programa Anual de Trabajo 2003menta
- Page 23 and 24:
Programa Anual de Trabajo 2003• D
- Page 25 and 26:
Programa Anual de Trabajo 2003• P
- Page 27 and 28:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 29 and 30:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 31 and 32:
Programa Anual de Trabajo 2003las a
- Page 33 and 34:
Programa Anual de Trabajo 2003C.Pro
- Page 35 and 36:
Programa Anual de Trabajo 2003regla
- Page 37 and 38:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 39 and 40:
Programa Anual de Trabajo 2003C. Pr
- Page 41 and 42:
Programa Anual de Trabajo 2003En ra
- Page 43 and 44:
Programa Anual de Trabajo 2003Objet
- Page 45:
Estado que guardanlas Recomendacion
- Page 48 and 49:
Gaceta de la CNDH18 15/90-B Procura
- Page 50 and 51:
Gaceta de la CNDH30 24/91 Procurado
- Page 52 and 53:
Gaceta de la CNDH28 73/91 Procurado
- Page 54 and 55:
Gaceta de la CNDH91 124/91-B Gobern
- Page 56 and 57:
Gaceta de la CNDH30 20/92 Gobernado
- Page 58 and 59:
Gaceta de la CNDH93 74/92 Procurado
- Page 60 and 61:
Gaceta de la CNDHQUINTO PERIODO(Seg
- Page 62 and 63:
Gaceta de la CNDH61 160/92 Procurad
- Page 64 and 65:
Gaceta de la CNDH125 224/92 Goberna
- Page 66 and 67:
Gaceta de la CNDH30 2/93 Procurador
- Page 68 and 69:
Gaceta de la CNDH92 63/93 Gobernado
- Page 70 and 71:
Gaceta de la CNDH23 114/93 Gobernad
- Page 72 and 73:
Gaceta de la CNDH79 168/93 Gobernad
- Page 74 and 75:
Gaceta de la CNDH137 217/93 Goberna
- Page 76 and 77:
Gaceta de la CNDH22 266/93 Gobernad
- Page 78 and 79:
Gaceta de la CNDH80 40/94 Procurado
- Page 80 and 81:
Gaceta de la CNDH133 82/94 Gobernad
- Page 82 and 83:
Gaceta de la CNDH23 108/94 Procurad
- Page 84 and 85:
Gaceta de la CNDHDÉCIMO PERIODO(Pr
- Page 86 and 87:
Gaceta de la CNDH47 37/95 President
- Page 88 and 89:
Gaceta de la CNDH96 83/95 Secretari
- Page 90 and 91:
Gaceta de la CNDH20 107/95 Gobernad
- Page 92 and 93:
Gaceta de la CNDH72 146/95 Gobernad
- Page 94 and 95: Gaceta de la CNDH25 7/96 Presidente
- Page 96 and 97: Gaceta de la CNDHDECIMOTERCER PERIO
- Page 98 and 99: Gaceta de la CNDH49 75/96-A Preside
- Page 100 and 101: Gaceta de la CNDH103 117/96-A Gober
- Page 102 and 103: Gaceta de la CNDH26 18/97-B Preside
- Page 104 and 105: Gaceta de la CNDHDECIMOQUINTO PERIO
- Page 106 and 107: Gaceta de la CNDH55 90/97 Subsecret
- Page 108 and 109: Gaceta de la CNDHDECIMOSEXTO PERIOD
- Page 110 and 111: Gaceta de la CNDH50 38/98 Gobernado
- Page 112 and 113: Gaceta de la CNDH26 72/98-B Ayuntam
- Page 114 and 115: Gaceta de la CNDH75 113/98-A Secret
- Page 116 and 117: Gaceta de la CNDH25 22/99-A Goberna
- Page 118 and 119: Gaceta de la CNDHDECIMONOVENO PERIO
- Page 120 and 121: Gaceta de la CNDH49 86/99-A Procura
- Page 122 and 123: Gaceta de la CNDHVIGÉSIMO PERIODO(
- Page 124 and 125: Gaceta de la CNDH21 19/00-B Procura
- Page 126 and 127: Gaceta de la CNDHVIGÉSIMO TERCER P
- Page 128 and 129: Gaceta de la CNDH28 26/02 Gobernado
- Page 130 and 131: Gaceta de la CNDHExpedición de Rec
- Page 132 and 133: Gaceta de la CNDH132
- Page 134 and 135: Gaceta de la CNDH134
- Page 136 and 137: Gaceta de la CNDHqueja que se resue
- Page 138 and 139: Gaceta de la CNDHaltos índices de
- Page 140 and 141: Gaceta de la CNDHblemática suscita
- Page 142 and 143: Gaceta de la CNDHgunos casos, en vi
- Page 146 and 147: Gaceta de la CNDHdo testimonios de
- Page 148 and 149: Gaceta de la CNDH6. Justino Hernán
- Page 150 and 151: Gaceta de la CNDHEn este sentido, a
- Page 152 and 153: Gaceta de la CNDHner a cualquier pe
- Page 154 and 155: Gaceta de la CNDHoctubre de 1996, o
- Page 156 and 157: Gaceta de la CNDHponsable en la com
- Page 158 and 159: Gaceta de la CNDHsucedidos el 29 de
- Page 160 and 161: Gaceta de la CNDHcontra del inculpa
- Page 162 and 163: Gaceta de la CNDHdetención por par
- Page 164 and 165: Gaceta de la CNDHsus respectivas de
- Page 166 and 167: Gaceta de la CNDHOaxaca, se dio ini
- Page 168 and 169: Gaceta de la CNDHbre de 1996, aprox
- Page 170 and 171: Gaceta de la CNDHCabe mencionar que
- Page 172 and 173: Gaceta de la CNDHEn cuanto al proce
- Page 174 and 175: Gaceta de la CNDHEn este sentido, q
- Page 176 and 177: Gaceta de la CNDHEn atención a la
- Page 178 and 179: Gaceta de la CNDHAl Gobierno del Es
- Page 181 and 182: ActividadesENTREGA DE APOYOS ECONÓ
- Page 183 and 184: ActividadesDÉCIMO ANIVERSARIO DE L
- Page 185 and 186: ActividadesCARTA DE LOS DERECHOSFUN
- Page 187 and 188: Actividadesna Paciotti, y de un jur
- Page 189 and 190: Actividadesfinición de un catálog
- Page 191 and 192: Convenios
- Page 193 and 194: ConveniosCONVENIO DE COLABORACIÓNE
- Page 195 and 196:
Por definir (mayo)Recomendaciones19
- Page 197 and 198:
Por definir (mayo)Recomendación 1/
- Page 199 and 200:
RecomendacionesIndicó que a las 09
- Page 201 and 202:
Recomendacionescontracción uterina
- Page 203 and 204:
Recomendacionesgrados en los artíc
- Page 205 and 206:
RecomendacionesDe la opinión médi
- Page 207 and 208:
Recomendacionessabilidades de los S
- Page 209 and 210:
Por definir (mayo)Recomendación 2/
- Page 211 and 212:
RecomendacionesGobierno del Estado
- Page 213 and 214:
Recomendacionesrecho, por lo que no
- Page 215 and 216:
Recomendacionesque el licenciado He
- Page 217 and 218:
Recomendacionesviado a la Comisión
- Page 219 and 220:
Recomendacionesdo que su baja fue p
- Page 221 and 222:
Recomendacionesla Constitución Pol
- Page 223 and 224:
Por definir (mayo)Recomendación 3/
- Page 225 and 226:
Recomendaciones167, de su Reglament
- Page 227 and 228:
Recomendacionesrechos Humanos de es
- Page 229 and 230:
Recomendacionesciones, así como la
- Page 231 and 232:
Recomendacionesdades va más allá
- Page 233:
Centro de Documentacióny Bibliotec
- Page 236 and 237:
Gaceta de la CNDHCENTRO LEGAL PARA
- Page 238 and 239:
Gaceta de la CNDHKOREA. THE OMBUDSM
- Page 240 and 241:
Gaceta de la CNDHÁLVAREZ LEDESMA,
- Page 242 and 243:
Gaceta de la CNDHFROMOW RANGEL, Mar
- Page 244 and 245:
Gaceta de la CNDHSOBERANES FERNÁND
- Page 246 and 247:
Gaceta de la CNDH“Decreto promulg
- Page 248 and 249:
Gaceta de la CNDHGONZÁLEZ SCHMAL,
- Page 250 and 251:
Gaceta de la CNDH_________, Reunió
- Page 252 and 253:
Gaceta de la CNDHOTROS MATERIALES *
- Page 255:
PresidenteJosé Luis Soberanes Fern