<strong>Gaceta</strong> <strong>de</strong> la CNDHEn este sentido, a continuación se presentan en este Informe Especial <strong>los</strong> casos en que se acreditaronviolaciones a <strong>de</strong>rechos humanos, incluyendo <strong>los</strong> que ya han sido objeto <strong>de</strong> sanción o acción penalpor parte <strong>de</strong> la autoridad competente, y aquel<strong>los</strong> en que no lograron acreditarse, enunciando <strong>los</strong> motivospor lo que ello no fue posible.A. DetencionesSe recibieron quejas en las que se señalan <strong>los</strong> casos <strong>de</strong> 75 indígenas <strong>de</strong> la Región Loxicha, quienes manifestaronhaber sido <strong>de</strong>tenidos <strong>de</strong> manera ilegal, e indican, en general, que fueron privados <strong>de</strong> su libertadsin contar con or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> aprehensión, y en ocasiones, en el interior <strong>de</strong> sus domicilios, por lo quese lograron acreditar catorce casos en que la <strong>de</strong>tención fue arbitraria.De la investigación que realizó esta Comisión <strong>Nacional</strong>, en relación con las <strong>de</strong>tenciones <strong>de</strong> que fueronobjeto diversos habitantes <strong>de</strong> las comunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la región <strong>de</strong> San Agustín Loxicha, estado <strong>de</strong> Oaxaca,se observó que la autoridad ministerial, así como el personal <strong>de</strong> la policía judicial a su cargo, or<strong>de</strong>narony realizaron <strong>de</strong>tenciones que no estuvieron apegadas a lo consagrado en el artículo 16 constitucional,toda vez que para emitir la or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>de</strong>tención por la autoridad ministerial en contra <strong>de</strong> una persona<strong>de</strong>terminada, sin que exista flagrancia ni tampoco mandamiento judicial al respecto, se requiere laconjunción <strong>de</strong> <strong>los</strong> siguientes elementos: que el indiciado hubiese participado en la comisión <strong>de</strong> un ilícitoconsi<strong>de</strong>rado como grave, que exista un riesgo fundado <strong>de</strong> que pudiese sustraerse <strong>de</strong> la acción <strong>de</strong>la justicia, que <strong>de</strong>bido a la hora, lugar u otra circunstancia, el Ministerio Público no pueda tener accesoa la autoridad jurisdiccional a fin <strong>de</strong> solicitar la or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> aprehensión correspondiente; aspectosque se encuentran establecidos en el referido precepto constitucional, así como en el artículo 23 BISA <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong> Procedimientos Penales para el estado <strong>de</strong> Oaxaca.En este or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> i<strong>de</strong>as, resulta evi<strong>de</strong>nte que el agente <strong>de</strong>l Ministerio Público, en sus <strong>de</strong>terminaciones,jamás acreditó la reunión <strong>de</strong> las tres circunstancias antes señaladas y mucho menos motivó suexistencia.En efecto, se observó que las <strong>de</strong>tenciones obe<strong>de</strong>cieron a patrones similares, tales como que la autoridadpolicial, llevaba a cabo recorridos <strong>de</strong> “revisión y vigilancia rutinarios” para <strong>de</strong>tectar la comisión<strong>de</strong> algún ilícito, que <strong>los</strong> agraviados fueron sorprendidos en “actitud sospechosa” o con “nerviosismo”.Este tipo <strong>de</strong> <strong>de</strong>tenciones fueron realizadas con base en una supuesta flagrancia, aunado a que elMinisterio Público concedió a <strong>los</strong> partes informativos <strong>de</strong> policía pleno valor probatorio.Cabe mencionar que la <strong>de</strong>tención en flagrancia se encuentra prevista en el artículo 16 <strong>de</strong> la ConstituciónPolítica <strong>de</strong> <strong>los</strong> Estados Unidos Mexicanos, y se encuentra regulada en el artículo 23 BIS <strong>de</strong>lCódigo <strong>de</strong> Procedimientos Penales para el estado <strong>de</strong> Oaxaca, que permite la <strong>de</strong>tención <strong>de</strong> las personasen <strong>de</strong>litos flagrantes, es <strong>de</strong>cir, cuando se está cometiendo el <strong>de</strong>lito y cuando el inculpado es perseguidomaterialmente <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> ejecutarlo.<strong>150</strong>
Informes especialesAl respecto, resulta importante establecer que esta Comisión <strong>Nacional</strong>, <strong>de</strong> ninguna manera se pronunciaen contra <strong>de</strong> las <strong>de</strong>tenciones que tenga que realizar la autoridad en contra <strong>de</strong> personas que haninfringido la ley penal, sin embargo, las mismas <strong>de</strong>ben llevarse conforme a lo que dispone la ley, evitandoasí que se vulneren <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos humanos, así como las garantías <strong>de</strong> legalidad y seguridad jurídicaque poseen todos <strong>los</strong> individuos que se encuentren en la República Mexicana.Esta Comisión <strong>Nacional</strong> se encuentra en total <strong>de</strong>sacuerdo con las <strong>de</strong>tenciones arbitrarias, toda vezque las mismas atentan contra todo or<strong>de</strong>n jurídico establecido, ya que la autoridad es la encargada <strong>de</strong>salvaguardar <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos fundamentales <strong>de</strong> <strong>los</strong> individuos, por lo que resulta contradictorio que consu actuar sea quien <strong>los</strong> transgreda.En el presente caso se <strong>de</strong>spren<strong>de</strong> que <strong>los</strong> procesados fueron <strong>de</strong>tenidos en algunas ocasiones medianteór<strong>de</strong>nes <strong>de</strong> aprehensión, en otros en cumplimiento a ór<strong>de</strong>nes <strong>de</strong> <strong>de</strong>tención emitidas por una autoridadministerial, así como algunos otros fueron sorprendidos en flagranciaRespecto <strong>de</strong> las <strong>de</strong>tenciones realizadas con base en ór<strong>de</strong>nes <strong>de</strong> aprehensión emitidas por autorida<strong>de</strong>sjurisdiccionales, se observó que <strong>los</strong> partes informativos elaborados por <strong>los</strong> policías judiciales quelas cumplimentaron son <strong>de</strong>ficientes e incompletos, al no especificar, ni <strong>de</strong>tallar <strong>de</strong> manera circunstanciada,la mecánica en que se llevaron a cabo las <strong>de</strong>tenciones, la i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> las personas, ni las<strong>de</strong>más circunstancias que permitieran acreditar que dichas diligencias se hayan llevado a cabo en estrictoapego a <strong>de</strong>recho, salvaguardando <strong>los</strong> <strong>de</strong>rechos humanos <strong>de</strong> <strong>los</strong> involucrados.En general, se observó una <strong>de</strong>ficiente información sobre las circunstancias en que se llevaron a cabolas aprehensiones en <strong>los</strong> casos <strong>de</strong> Ama<strong>de</strong>o Valencia Juárez, Antonio Pacheco Sabastián, Arnulfo AlmarazValencia, Genaro López Ruiz, Gerardo Ramírez Hernán<strong>de</strong>z, Guillermo Pacheco Pacheco, JordánAlmaraz Silva, José Pacheco Contreras, Juan Sosa Maldonado, Laureano Ramírez García, PriscilianoEnríquez Luna, Roberto Antonio Juárez, Santiago Pérez Almaraz, Silvano Pacheco Pacheco y VirgilioCruz Luna, lo cual dificultó que esta Comisión <strong>Nacional</strong> se pronunciara sobre la legalidad <strong>de</strong> las <strong>de</strong>tenciones,puesto que no <strong>de</strong>tallan la mecánica en la que se ejecutaron, ni asientan datos tales como siportaban en el momento <strong>de</strong> la aprehensión la or<strong>de</strong>n correspondiente, si contaban con la media filiacióno datos que permitieran su i<strong>de</strong>ntificación, por ejemplo, retratos hablados, entre otros aspectos.Ahora bien, por lo que hace a las <strong>de</strong>tenciones que se realizaron con base en ór<strong>de</strong>nes <strong>de</strong> <strong>de</strong>tenciónministeriales, se consi<strong>de</strong>ra que la facultad que le conce<strong>de</strong> al Ministerio Público el artículo 16 constitucional,dotándolo <strong>de</strong> la potestad <strong>de</strong> que bajo su estricta responsabilidad pueda <strong>de</strong>tener a quienes hayancometido algún <strong>de</strong>lito, ello <strong>de</strong>be constituir la excepción mas no la regla, ya que <strong>de</strong> no resultar así,se atentaría contra el sentido <strong>de</strong> la norma emitida por el constituyente, que precisamente estableció dichaexcepción a fin <strong>de</strong> dotar al representante social <strong>de</strong> la legalidad suficiente para evitar que quienes hayanrealizado conductas ilícitas sean sometidos a su autoridad y en su oportunidad sea el po<strong>de</strong>r judicialquien <strong>de</strong>cida sobre su situación jurídica.Así las cosas, si bien es cierto que el artículo 23 <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong> Procedimientos Penales para el estado<strong>de</strong> Oaxaca establece una obligatoriedad para el Ministerio Público y la Policía Judicial, <strong>de</strong> <strong>de</strong>te151
- Page 2 and 3:
Gaceta de la Comisión Nacionalde l
- Page 4 and 5:
Gaceta de la CNDHRecomendacionesRec
- Page 7 and 8:
Programa Anual de Trabajo 2003PROGR
- Page 9 and 10:
Programa Anual de Trabajo 2003Prese
- Page 11 and 12:
Programa Anual de Trabajo 2003• R
- Page 13 and 14:
Programa Anual de Trabajo 2003Por e
- Page 15 and 16:
Programa Anual de Trabajo 2003• P
- Page 17 and 18:
Programa Anual de Trabajo 2003El Pr
- Page 19 and 20:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 21 and 22:
Programa Anual de Trabajo 2003menta
- Page 23 and 24:
Programa Anual de Trabajo 2003• D
- Page 25 and 26:
Programa Anual de Trabajo 2003• P
- Page 27 and 28:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 29 and 30:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 31 and 32:
Programa Anual de Trabajo 2003las a
- Page 33 and 34:
Programa Anual de Trabajo 2003C.Pro
- Page 35 and 36:
Programa Anual de Trabajo 2003regla
- Page 37 and 38:
Programa Anual de Trabajo 2003Líne
- Page 39 and 40:
Programa Anual de Trabajo 2003C. Pr
- Page 41 and 42:
Programa Anual de Trabajo 2003En ra
- Page 43 and 44:
Programa Anual de Trabajo 2003Objet
- Page 45:
Estado que guardanlas Recomendacion
- Page 48 and 49:
Gaceta de la CNDH18 15/90-B Procura
- Page 50 and 51:
Gaceta de la CNDH30 24/91 Procurado
- Page 52 and 53:
Gaceta de la CNDH28 73/91 Procurado
- Page 54 and 55:
Gaceta de la CNDH91 124/91-B Gobern
- Page 56 and 57:
Gaceta de la CNDH30 20/92 Gobernado
- Page 58 and 59:
Gaceta de la CNDH93 74/92 Procurado
- Page 60 and 61:
Gaceta de la CNDHQUINTO PERIODO(Seg
- Page 62 and 63:
Gaceta de la CNDH61 160/92 Procurad
- Page 64 and 65:
Gaceta de la CNDH125 224/92 Goberna
- Page 66 and 67:
Gaceta de la CNDH30 2/93 Procurador
- Page 68 and 69:
Gaceta de la CNDH92 63/93 Gobernado
- Page 70 and 71:
Gaceta de la CNDH23 114/93 Gobernad
- Page 72 and 73:
Gaceta de la CNDH79 168/93 Gobernad
- Page 74 and 75:
Gaceta de la CNDH137 217/93 Goberna
- Page 76 and 77:
Gaceta de la CNDH22 266/93 Gobernad
- Page 78 and 79:
Gaceta de la CNDH80 40/94 Procurado
- Page 80 and 81:
Gaceta de la CNDH133 82/94 Gobernad
- Page 82 and 83:
Gaceta de la CNDH23 108/94 Procurad
- Page 84 and 85:
Gaceta de la CNDHDÉCIMO PERIODO(Pr
- Page 86 and 87:
Gaceta de la CNDH47 37/95 President
- Page 88 and 89:
Gaceta de la CNDH96 83/95 Secretari
- Page 90 and 91:
Gaceta de la CNDH20 107/95 Gobernad
- Page 92 and 93:
Gaceta de la CNDH72 146/95 Gobernad
- Page 94 and 95:
Gaceta de la CNDH25 7/96 Presidente
- Page 96 and 97:
Gaceta de la CNDHDECIMOTERCER PERIO
- Page 98 and 99:
Gaceta de la CNDH49 75/96-A Preside
- Page 100 and 101: Gaceta de la CNDH103 117/96-A Gober
- Page 102 and 103: Gaceta de la CNDH26 18/97-B Preside
- Page 104 and 105: Gaceta de la CNDHDECIMOQUINTO PERIO
- Page 106 and 107: Gaceta de la CNDH55 90/97 Subsecret
- Page 108 and 109: Gaceta de la CNDHDECIMOSEXTO PERIOD
- Page 110 and 111: Gaceta de la CNDH50 38/98 Gobernado
- Page 112 and 113: Gaceta de la CNDH26 72/98-B Ayuntam
- Page 114 and 115: Gaceta de la CNDH75 113/98-A Secret
- Page 116 and 117: Gaceta de la CNDH25 22/99-A Goberna
- Page 118 and 119: Gaceta de la CNDHDECIMONOVENO PERIO
- Page 120 and 121: Gaceta de la CNDH49 86/99-A Procura
- Page 122 and 123: Gaceta de la CNDHVIGÉSIMO PERIODO(
- Page 124 and 125: Gaceta de la CNDH21 19/00-B Procura
- Page 126 and 127: Gaceta de la CNDHVIGÉSIMO TERCER P
- Page 128 and 129: Gaceta de la CNDH28 26/02 Gobernado
- Page 130 and 131: Gaceta de la CNDHExpedición de Rec
- Page 132 and 133: Gaceta de la CNDH132
- Page 134 and 135: Gaceta de la CNDH134
- Page 136 and 137: Gaceta de la CNDHqueja que se resue
- Page 138 and 139: Gaceta de la CNDHaltos índices de
- Page 140 and 141: Gaceta de la CNDHblemática suscita
- Page 142 and 143: Gaceta de la CNDHgunos casos, en vi
- Page 144 and 145: Gaceta de la CNDHEn efecto, en la m
- Page 146 and 147: Gaceta de la CNDHdo testimonios de
- Page 148 and 149: Gaceta de la CNDH6. Justino Hernán
- Page 152 and 153: Gaceta de la CNDHner a cualquier pe
- Page 154 and 155: Gaceta de la CNDHoctubre de 1996, o
- Page 156 and 157: Gaceta de la CNDHponsable en la com
- Page 158 and 159: Gaceta de la CNDHsucedidos el 29 de
- Page 160 and 161: Gaceta de la CNDHcontra del inculpa
- Page 162 and 163: Gaceta de la CNDHdetención por par
- Page 164 and 165: Gaceta de la CNDHsus respectivas de
- Page 166 and 167: Gaceta de la CNDHOaxaca, se dio ini
- Page 168 and 169: Gaceta de la CNDHbre de 1996, aprox
- Page 170 and 171: Gaceta de la CNDHCabe mencionar que
- Page 172 and 173: Gaceta de la CNDHEn cuanto al proce
- Page 174 and 175: Gaceta de la CNDHEn este sentido, q
- Page 176 and 177: Gaceta de la CNDHEn atención a la
- Page 178 and 179: Gaceta de la CNDHAl Gobierno del Es
- Page 181 and 182: ActividadesENTREGA DE APOYOS ECONÓ
- Page 183 and 184: ActividadesDÉCIMO ANIVERSARIO DE L
- Page 185 and 186: ActividadesCARTA DE LOS DERECHOSFUN
- Page 187 and 188: Actividadesna Paciotti, y de un jur
- Page 189 and 190: Actividadesfinición de un catálog
- Page 191 and 192: Convenios
- Page 193 and 194: ConveniosCONVENIO DE COLABORACIÓNE
- Page 195 and 196: Por definir (mayo)Recomendaciones19
- Page 197 and 198: Por definir (mayo)Recomendación 1/
- Page 199 and 200: RecomendacionesIndicó que a las 09
- Page 201 and 202:
Recomendacionescontracción uterina
- Page 203 and 204:
Recomendacionesgrados en los artíc
- Page 205 and 206:
RecomendacionesDe la opinión médi
- Page 207 and 208:
Recomendacionessabilidades de los S
- Page 209 and 210:
Por definir (mayo)Recomendación 2/
- Page 211 and 212:
RecomendacionesGobierno del Estado
- Page 213 and 214:
Recomendacionesrecho, por lo que no
- Page 215 and 216:
Recomendacionesque el licenciado He
- Page 217 and 218:
Recomendacionesviado a la Comisión
- Page 219 and 220:
Recomendacionesdo que su baja fue p
- Page 221 and 222:
Recomendacionesla Constitución Pol
- Page 223 and 224:
Por definir (mayo)Recomendación 3/
- Page 225 and 226:
Recomendaciones167, de su Reglament
- Page 227 and 228:
Recomendacionesrechos Humanos de es
- Page 229 and 230:
Recomendacionesciones, así como la
- Page 231 and 232:
Recomendacionesdades va más allá
- Page 233:
Centro de Documentacióny Bibliotec
- Page 236 and 237:
Gaceta de la CNDHCENTRO LEGAL PARA
- Page 238 and 239:
Gaceta de la CNDHKOREA. THE OMBUDSM
- Page 240 and 241:
Gaceta de la CNDHÁLVAREZ LEDESMA,
- Page 242 and 243:
Gaceta de la CNDHFROMOW RANGEL, Mar
- Page 244 and 245:
Gaceta de la CNDHSOBERANES FERNÁND
- Page 246 and 247:
Gaceta de la CNDH“Decreto promulg
- Page 248 and 249:
Gaceta de la CNDHGONZÁLEZ SCHMAL,
- Page 250 and 251:
Gaceta de la CNDH_________, Reunió
- Page 252 and 253:
Gaceta de la CNDHOTROS MATERIALES *
- Page 255:
PresidenteJosé Luis Soberanes Fern