Alderdien Legeak dioena beteko duela agindu du ... - datu-basea19

34 berria 2010eko azaroaren 28a, igandeaPlaza › KulturaLiteratura DItsasoaz alde honetara, haren aditzea zuten egunkarietan berri labur bat, ezkerrean behean,berripaperek egia esan ohi duten lekuan. Gainerakoetan, ezer ez. Gustavo Escanlar hil zenduela egun batzuk, eta ia inoren ohiko laudoriorik jaso gabe desagertu da. Antologietarakogordinegia, ez du erraz ahaztuko irakurri zuenak.Ikonoklasta baten heriotzaJon BenitoEspero gabe, tximistak joizan balu bezala, 48 urtezituela. Bihotzean ziztaeta akabo. Narrazioetanegin ohi zuen erara egin zuen, gordineta egiaz, ez itzultzeko. GustavoEscanlar, ezagutzen ez zutenenkroniketan kazetaria abizenez bataiatzenzutena; poemaren bat,narrazioren bat edo haren literaturarenlerro bakar bat irakurrizutenentzat, idazle ikonoklasta,ausart, eredu beharrik gabeko.Horretaz gainera, telebistako izar,gorrotatu eta maitatua erdi eta erdi,pertsona izateari utzi gabe pertsonaiamediatiko.Aspaldi, Página 12 egunkarikogehigarri kulturalean, bere hilotzarenargazki bat erakutsi zuen:plastikoaren atzean gorpu eginez,begiak itxita, aurpegiera nare bainaintrigatuarekin, heriotzak zerekarriko zion ez baleki bezala.Hatz bat zuzentzen zion irakurleari,seinalatuz, galdekatuz, estutuzbezala. Bost urte dira argazki huraegin zuela: hiltzera jolas egitenote zuen performance bat bailitzan?Orain, berriz, gaurkoa dirudi,haren eskela irudikatzeko egina.Anitzek, denboran zehar, literaturanortasunen konstrukziorakotresna edo baliabide bezalaerabili du, baina Escanlarrek ezzuen halakorik behar beretzat.Nortasuna sobera zuen eta hurapaperera garraiatzen besterik ezzuen ahalegindu behar. Polemista,komunikabideetatik kanporatua,errebeldea, malditoa (oraindikhalako hitzik erabiltzerik badago).Uruguain ez zegoen kritikatugabe utzi zuen pertsona edoerakunde sakraturik. Laudatuafribolizatzea eta puztua husteahelburu, denak zituen jopuntuan,baina begi tartean bakarra: MarioBenedetti. Bizi artean ez zuen aukerarikgaldu, literatur lanetanedo telebistako agerraldietan, hurajipoitzeko.Uruguain (eta hango komunikabideetan)Escanlarrez dutenirudiaren ezberdina da guk itsasoazalde honetara Europan izanduguna. Haren agerraldi etaeskandaluek sor dezaketenaurrejuzkurik gabe, haren literaturlana besterik ez dugu eskura.Azken urtetan bilakatu zen pertsonaiamediatikoaren azpikoakegindako ipuinak, poemak edonobelak.Salatu ofiziala, erakutsi besteaBatek ez daki ondo belaunaldi artekogatazka edo ezinikusi pertsonalazen Escanlarren eta Benedettirenartekoa. Behinola fakultateautzitakoan, Aquí astekarianPrimavera con una esquina rotarenegileari egindako elkarrizketabat irakurri omen zuen idazlezenduak: «Gazteak gutxiesten zituen,beste aldera begira ez zutelaezer egiten esaten zuen. Eta nik,Benedetti zaharraren liburuakmilikoek kendu ez ziezazkidatenazala estalita irakurtzen nituenean,La tregua-rekin edota Montevideanos-ekinhunkitu nintzenean,gurekin, gazteekin, hainbestegoresten genuenekin, apur batonberagoa izango zela pentsatzennuen. Eta dena irentsi behar izangenuen. Berotu egin ninduen donMarioren nagusikeria horrek etaDenak zituenjopuntuan, bainabegi tartean, bakarra:Mario BenedettiGustavo Escanlar idazlea (Montevideo, 1962-gutun bat idatzi nion gazteok egitenari ginen eta nagusiek baztertzenzituzten gauza guztiak zerrendatuz».Gutun hura liskar askorenlehena izan zen. Benedettirenkasuan bezala, establezituariegurra banatzea zuen onartzekolege bakar. Bere belaunaldia ezzen Benedettirena, bere estiloaere ez. Bera gordina zen, berakargiaren iluna erakutsi nahizuen, beste Montevideo batenahotsa eta lirika. Liburuarenondoan fanzinea jarri zuen, errealismofantastikoaren aurkakalea jarri zuen, komunikabideenfikzioaren aurka egiazko literatura:«Ene bizitzako une batean,dena gezurra zela konturatunintzen. Bizia ikasten emannuen, biltzarretan hitz egiten,bolitxeetan proletarioen diktadurazeztabaidatzen, Gramsciz etaFoucaultez hitzaldiak ematen,orduak pertsona berriaz etairaultzaz hausnartzen. Bai, beatnikakere irakurri nituen, baitasinetsi ere, Uruguaiko errepideakkakazaharra ziren arren. Diktaduraamaitutakoan, alde eginnuen. Salto kaleko apartamentubatera aldatu nintzen, eta drogoeta lapurren harpe bilakatunuen. Auzoko nire lagunak zirenbertara sartzen ziren bakarrak,beste bide bat hartu zutenak,hautatzerik izan ez zutenak.Haiek egiazkoak ziren».Estokolmo liburuan idatzi zuenhonakoa. Ofiziala ez zen mundueta jende bat, turista arruntarenbegietara ez zegoen Montevideobat. «Ustelduta» zegoela esatenzuen. Aldizkari edo egunkariek(poetek ere bai) Uruguaiz hitz egitenzutenean, paternalismo etasamurtasunez egiten zutelakohaserretzen zen. Mundura zabaldunahi zuten eta eurek ereeurentzat sinesten zuten postalhori ez zela existitzen zioen,ordea: «Saltzen dugun eta zuekirribarretsu eta harro erostenduzuen kolore sepiako eta lasaitasunezkoUruguairen argazkirikez dago». Ez dago harrizkozolarik kaleetan, ez eta ezkerrekodiskurtso progrerik ere. Nobeletan(Estokolmo, Dos o tres cosasque sé de Gala, La Alemana) erretratatzenzituen jende eta lekuakez zen ikusterik nahi, baina