Alderdien Legeak dioena beteko duela agindu du ... - datu-basea19

2010eko azaroaren 28a • IgandeaBurgosko prozesua 05Gotzon Hermosilla«Intrahistoria» gogoko du PedroAlberdik (Eibar, Gipuzkoa, 1957).Historiaren istorioen barrenetanarakatzea, aktore eta gertaerenarteko lotura ezkutuak bilatu guran.Hala egin zuen, esaterako, Satorrakbaino lurperago (2001) etaCarlos esaten zioten gizona (2009)saiakeretan. Azken horretan, MarioOnaindiaren ibilbidea aztertuzuen bereziki, eta, aldi berean, borrokaarmatuaren hautua eginzuen, baita Burgosen epaitu zutenbelaunaldi harena ere.G Zer epaitu zuten Burgosko auzian?E Alde batetik, belaunaldi batenkontrako epaiketa da Burgoskoa,baina, beste aldetik, nabarmendubehar da ETA erakundearen kontrakoepaiketa dela. BeharbadaJulen Kaltzada eta besteren batez ziren erakunde horren kideizango, baina gainerako guztiakbai. Eta interesgarria da aztertzeazein izan zen ETAren bilakaera,praktikoa zein ideologikoa,Burgosko epaiketara iritsi arte.Ordurako, ETA oso erakundesendoa zen, garrantzitsua, izenbat zeukana eta hedabideetanagerpen handia zeukana.G Zeintzuk izan ziren belaunaldihorren ezaugarriak?E Nik kalkulu bat egin nuen, heriotzazigorra jasan zuten sei militanteenadinaren inguruan. Batezbeste, epaiketaren momentuan26 urte zituzten, hots,1944koak dira. Txabi Etxebarrietaere urte hartan jaiotakoa da,baita Eustakio Mendizabal Txikiaere. Idazleen artean, Saizarbitoriaeta Lete 1944koak dira. Horrekesan nahi du badagoela belaunaldibat, gerra bizi izan ezzuena, ostean jaiotakoak direlako,eta beti bizi izan direla Francorendiktadurapean. Ez dute besterikezagutu. Belaunaldi horrekjaso du gerraren esperientzia aurrekobelaunalditik transmisiobaten bitartez.G Eta nola gertatu zen transmisiohori?E Hori izan da, esaterako, niri interesatuzaidan kontu bat Carlosesaten zioten gizona idaztean.MONIKA DEL VALLE / ARGAZKI PRESSPedro Alberdi · Idazlea«Francok ez zukeenarazorik izangoauzipetuak hiltzeko»Burgosko auziak «kontrako efektua» izan zuela eta ETAriEuskal Herrian zein nazioartean oihartzun handia eman ziolauste du ‘Carlos esaten zioten gizona’liburuaren egileak.Onaindiaren kasuan, aita gerranegon zen. Nazionalista zen, etaboluntario agertu zen frankismoarenkontra borrokatzeko. Jakina,gerra amaitutakoan, kontzentrazioesparru batera eraman zuten.Uriarteren kasua ereantzekoa da. Batzuetan gehiago,beste batzuetan gutxiago, bainanik uste dut transmisio hori kasuaskotan gertatzen dela eta Onaindiarenadibidea baliagarria delagarai hartako jende askoren ibilbideaulertzeko.G Borroka politikoan engaiatzekoerabaki horretan ba al dago talkarikaurreko belaunaldiarekin?E Zahar eta gazteen arteko gatazkaere bada. Etxebarrietak 23urte zituen hil zutenean, horrekesan nahi duen guztiarekin. Normalean,23 urterekin arazoak izatendituzu nagusiekin. Gazteakbadauka gehiago arriskatzeko joera,klandestinitateak gehiagoerakartzen du, errazago ematendu pausoa. Hori beti gertatu daETAren historian. Gazteen kontuaizan da; jendea kartzelarazein adinekin sartzen den ikusibesterik ez dago. Eta garai hartanberdin gertatzen zen.G ETAren kontrako auzia izan zelaesan duzu lehen. Zein ondorio izanzuen erakunde horrentzat epaiketak?E Sekulako oihartzuna emanzion. Hori askotan gertatzen da:botereak errepresioa baliatzendu, eta kontrako eragina lortzendu. Jazarriak heroi bilakatzenditu; ez dakit heroi diren ala ez,baina heroi bilakatzen ditu botereak.Dena den, hori Etxebarrietarenheriotzarekin hasi zen. Dudarikgabe, arma batekin ibiltzeaerabakitzen den unetik, harremanetansartzen zara heriotzarekin,eta heriotzari buruzko diskurtsobat sortzen da, garatua ala garatugabea, heriotza edozein momentutanhel daitekeen zerbait delako.Hori lehenagotik zetorren,baina Etxebarrietaren heriotzarekin,diskurtsoa izan zena errealitatebilakatu zen. Nire ustez, horrekordura artekoa apurtu etabelaunaldi hori errealitate batenaurrean jarri zuen: heriotza benetakoaukera zela, alegia. Eta horrekbeste maila batean jarri zituengauzak.G Zuk zeuk nola gogoratzen duzuBurgosko epaiketaren garaia?E Nik 13 urte nituen, eta gogoratzendut eskolatik irtenda futboleanibili ginela, eta, amaitutakoan,kaletik gindoazela, Eibarkoudaletxeko plazaren aurrean gizonpila ikusi genuen, horietakoaskok artean laneko jantzia zeramatela.Manifestazioan atera ziren,isilik, eta gu, atzean. Gogoratzendut etxera heldutakoan hanbaloia utzi nuela eta berriro ateranintzela haien atzetik. Sumatzengenuen zerbait arraroa gertatzenari zela. Bitxia da, baina egunotanegon naiz irakurtzen JosebaSarrionandiaren testu bat horreninguruan; ni baino urtebete gazteagoada, eta haren oroitzapenaoso antzekoa da.G Zergatik egin zuen atzera Francorengobernuak heriotza zigorrakezarri eta gero?E Ez dakit, baina pentsatzen dutkanpoko presioak zerikusi handiaizango zuela. Egia da orduannahiko ziurtzat ematen zela auzipetuetakobaten bat hilko zutela,eta epaian batzuei heriotza zigorbakarra eta beste batzuei bi emanizanak uste hori indartzen zuen.Beraz, pentsatzekoa da beste faktorerenbat tartean egon ezeanhaiek garbituko zituztela. Faktorehori zein izan zen ez dakit. Ustedut gobernuak pentsatu zuela auziakihes egin ziela eskuetatik, batezere auzipetuek hartu zuten jokabideagatik.Baina egoera normalbatean, Francok ez zukeenarazorik izango haiek hiltzeko,gerora frogatuko zen bezala.zituzten, eta asteburu osoanmobilizazioak egon ziren Europakoeta Hego Ameriketakozenbait herrialdetan: Alemanian,Belgikan, Frantzian, Italian,Mexikon eta Venezuelan,besteak beste. Manifestaziohorietako batean gazte bat hiliksuertatu zen Milanen (Italia).Kataluniako hirurehun batartista eta intelektualek itxialdiaegin zuten Montserratekomonasterioan. Euskal Herrianere berpiztu ziren manifestazioeta istiluak.p1970eko abenduak 15: Frantziakosindikatuek bost minutukolanuztea antolatu zuten.p1970eko abenduak 24: ETAklibre utzi zuen Eugen Beihl Alemaniakokontsula.p1970eko abenduak 28: Epaimahaiakzigorren berri emanzuen: bederatzi heriotza zigor—eskatutakoak baino hirugehiago— eta 519 kartzela urte.Unai Dorronsoro, Mario Onaindia,Xabier Larena, Teo Uriarte,Jokin Gorostidi eta Xabier Izkode la Iglesia zigortu zituzten heriotzara,azken hirurak bina heriotzazigorrekin.p1970eko abenduak 30:Espainiako GobernuarenMinistro Kontseiluak indultuaeman zuen, eta indarrik gabeBeihl, libre utzi ondoren. J. Antonio Etxebarrieta abokatua. Indultuaren berria irakurtzen.utzi zituen heriotza zigorrak,horren ordez sei presoei bizitzaosorako kartzela zigorra ezarriz.