Alderdien Legeak dioena beteko duela agindu du ... - datu-basea19

36 berria 2010eko azaroaren 28a, igandeaPlaza › KulturaLiteratura DPoeta libre batBeñat SarasolaPoema liburu batean lauzpabostpoema gustagarritopatzen badituzu, pozikegoteko modukoa izaten da. Osozaila baita has eta buka maila gorenekopoemaz osatutako liburuakaurkitzea. Bulkada-n, ordea,alderantziz gertatzen da; berezikideigarriak ez diren aleak diralauzpabost. 2001ean argitaratuzuen Jon Benitok, hogei urte eskaszituela, Aingurak erreketanpoema liburu gogoangarria. Ordutik,literaturatik aparte ibili ezbada ere, ez du ezer publikatu Bulkadahaubitarte. Eta baiki, itxaronaldiakmerezi izan du.Ni poetiko baten sortze eta bilakaerada liburuan azaltzen dena.Lehenengo atalean —Ezin ahaztunor naizen— jaiotza eta haurtzaroaaurkitzen ahal ditugu, eta azkenekoak—Koordenadaberriak—, aldiz, etorkizunera dubegiratzen. Autorearen berareneta ni poetiko horren mugen artekojolasa proposatzen da, edo moduorokorrago batean esateko,fikzioaren eta errealitatearen artekoa.Poemetan azaltzen diren‘BULKADA’pEgilea: Jon Benito.pArgitaletxea: Susa.kontu askok, hala, bat egiten duteerrealitatearekin (liburuarenISBN-a, esaterako), baina bestezenbaitek, ostera, nekez egitendute halakorik (astean 130 librarekinLondonen bizi!). Garapenhori formalki ere antzematen da.Liburuaren lehen erdia lehenengopertsonan idatzia dago, etahortik aurrera hirugarren pertsonada nagusi, azkeneko atala arte,non berriz ere lehenengo pertsonaraitzultzen baita. Poesia intimotzat-edohar daiteke akaso, poetarenbizipen eta sentimenduakislatzen dituen poesia moldetzat,baina, funtsean, horrekin jolasegiten duen poemategia da gehiago.Poeta eta poemaren artean betidago galbahe bat, eta hori ezkutatubainoago, galbahe horretatikidazten du Benitok.Atalak gaiaren arabera antolatuakdaudela esan daiteke: familia,politika (baina zeinen zailaden / poema ez-politiko bat egiteagure herrian), literatura, amodioa,atzerriratzea, eta abar. Lehenengopoema borobilarekin—Hastapena— kolpe gogorrezhasten da. Poesiazalearen oroimeneangordeta geratzera deituakdauden poema horietakobat da. Gainera, zuzenki lotutadago gure artean azken boladansortu diren eztabaida politiko-filosofikoekin(Historia eta naziotasuna).Lehenengo lerroak garbiuzten du non kokatzen den Benito:Historia nirekin hasten da.Norbanakoaren askatasunarenaldarrikapenean. Eta, hala, ezinda ekidin lerro hori Joxe AzurmendirenManifestu atzeratuarekinlotzea, ezagun denez, libertatearenaldeko panfleto erabatekoadena. Izatez, esplizitukierreferentzia gehiegi aurkitzenez badira ere, poemategi guztiansumatzen da euskal poesia garaikideonenaren usaina. Azurmendizlanda, hala nola Koldo Izagirre,Jose Luis Otamendi eta BernardoAtxagaren doinuak entzundaitezke han-hemenka. Eta ezdira bidaide kaskarrak, alajaina.Prosara hurreratzen den poesiamoldea erabili du Benitok, bainabadaude salbuespenak. Zenbaitpoema —Ginenean, Definizio bat,London Cityko balada— bertsoerrimatuekin osatuak dira. Gureherri poesiaren itzala ere nabaritzenda tarteka, hitz eta esapideakmoldatzeko joeran batik bat: «Beragandikerditu naiz. / Eta ez naizbere erdia»(Neure buruaren gabe).Aingurak erreketan askoz ereliburu lirikoagoa zen. Bulkada-nbaliabide erretoriko ohikoen biluzketabat dago, liburuaren poetikatzathar daitekeen Ekaitza etabulkada poeman aditzera ematenden gisara. Biluzte hauek dudazkoakizan ohi dira maiz, arrunkeriarengalzorian uzten duelakopoeta. Esan gabe doa Benitokondo saihestu duela arrisku oroeta aparteko liburua eskaini digula.Ez diogu eskatuko lasterragoargitara dezala, orain bezain libreegin dezala baizik.‘IDATZ & MINTZ.50. ZENBAKIA’pArgitaratzailea: LabayruIkastegia.Duela 19 urte, 1981ean, argitaratuzen Idatz & Mintz aldizkariarenaurreneko zenbakia, eta50.era iritsi da aurten. Ibilbidehorren errepasoa egiten duentestuarekin batera, Miren AgurMeabe, Iratxe Ormatza Imatz,Jon Arretxe, Lourdes Unzuetaedo Jabier Kalzakortaren idazlanakdaude, besteak beste, 50.zenbakian.Heriotza zigorraren burugabekeriaBixente Serrano IzkoVictor Hugo idazle handiarenobren artean, ez dutehau haren lan nagusietakotzatjotzen ohiko adituek. Eleberrilabur-laburra, halako su militantebatek bultzatua, konpromisozkolantzat jo ohi da. Ene ustez,ordea, harribitxi bat eskainizigun idazleak narrazio honekin.Literatura erromantikoaren garaihaietan, kontatzeko bide berriakireki zituen, geroago —baitagaur ere— arrakasta handizeta zorionez jorratu direnak.Bide berezi batetik plazaratuzuen nobela hau, 1829an. Legebiltzarkidezen Victor Hugo, etahurbil zegoen eztabaida bat heriotzazigorrari buruz. Zigor motahorren kontra zegoen gure idazlea,gaztetan gillotina ezagutuzuenetik, eta Parlamentuko eztabaidaeta berak eginen zuen diskurtsoagirotzeko asmoz, obrahau idatzi eta hedatu nahi izanzuen, sinadurarik gabe. Azkar izkiriatu,beraz, eta presa sartuzion editoreari garaiz argitaratzeko.Astindu ederra suposatuzuen eleberriak. Bi urtetan bortzargitalpen, eta borzgarrena baibere izenarekin sinatu.Inoiz ez zioten barkatu heriotzazigorraren aldekoek, eta haren jarreragutxietsi ez ezik, obrarenbalio literarioei ere uko egin nahiizan zieten: ez zuela adieraztennor zen kondenatua, zein klasetakoa,zer krimenengatik… hainzuzen, Victor Hugok propio ibilinahi izan zituen elipsi literarioengatik,maisuki ibili ere bere helbururagalbiderik gabe heltze aldera.Hortxe baitzegoen koska:jakinen bagenu nor den kondenatuaeta zein krimena, ez genukeizanen esku artean heriotza zigorrarenkontrako obra bat, baiziketa kultura bateko, estatus batekogizon baten eta krimen zehatzbatengatiko heriotza zigorrarenkontrako bertze bat. Izatez,1829an Frantzian delitu motaanitz baldin bazegoen oraindik zigorhorren pean, asko murriztuziren handik hiru urtetara —bertzeakbertze, delitu politikoengatikoheriotza zigorra ezabatuz—lege berri batekin: bada, lege honenkontra ere oldartu zen VictorHugo, guztiz ezabatu ez izanagatikhorrelako kondena. Are gehiago,kontuan harturik itzal handikobi politikariren bizitza salbatzeagatikmurriztu zutela heriotzazigorra.Lehen pertsonan, ongi idaztendakien —hezkuntza oneko, ertainedo goiko klaseko edozeinizan daitekeen— kondenatu batengogoetak eta inpresioak dira.Azken egunean bizi eta ikustendituen eszenak deskribatzenditu: kartzelako giroa eta mugimenduak,bertze kondenatuenibilerak galerietan, patioan edolan bortxatuetan, bere barnekoerreakzio eta asaldurak horrenaurrean, bere barne borrokak‘KONDENATU BATENAZKEN EGUNA’pEgilea: Victor Hugo.pItzultzailea:Juan Mari Agirreurreta.pArgitaletxea: Elkar.justizia sistema eta kondenarenaurrean, duda-mudan betiere zernahiago duen, edo hil edo langilebortxatu haien biziraupena…Krimena aitortu bai, baina ez dainondik ere damu egin duenaz, ezdu ikusten zertan eskatu barkaziorik,ez du bere bizitza birpasatzen,gehienez ere bere amaz,emazteaz eta alabatxoaz gogoratueta kikilduko da, haien etorkizunaz.heriotza zigorraren kontrakodiskurtso filosofiko espliziturikgabe, narrazioak berak, eta baliabideekonomia hunkigarri batekin,aurkeztuko digu zein alferrikakoden horrelako neurria, baikrimen kopuruak murrizteko,bai gizartea bera hobetzeko, baijustizia gogo batetik, bai mendekuegarriaren aldetik, eta zer arazogehiago sortzen dituen zigorhorrek, konpondu nahi izanen litezkeenakez konpontzeaz gain.Gehienez jota, kondenatuarenbarne-degradazio patetikoa etazigorraren ikusleen morbo burugabea—edozein ikusle izan baitaitekehurrena urkabean— asebetetzealortuko du.Eskertzekoa, zinez, harribitxihonen euskarapena, hala itzultzailearinola argitaletxeari.‘IHESALDI POLITTA’pEgilea: Anna Gavalda.pItzultzailea: Jon Muñoz.pArgitaletxea: Alberdania.Bizipozari omenaldia egin dioidazle frantziarrak azken eleberrian.Lau anai-arrebak familiaezkontza aspergarri batetik ihesegingo dute, seme-alaba, senar-emazte,dibortzio eta arazoguztiak han utzita, eta haurtzarokojolas egun bat eskainikodiete beren buruari.‘OKATXU HEGAL EGITEN’pGidoia: Mattin Irigoien.pMarrazkiak:Asisko Urmeneta.pKolorea: Adur.pArgitaratzailea: Argia.Errealitatea eta fantasia nahasiz,artzaingoa zerbait gaurkoaeta bizia dela erakustera datorkomiki hau. Okatxu axuri protagonistarenbegietatik aurkeztukozaizkigu haren inguruan bizidiren gainerako pertsonaiak.