Alderdien Legeak dioena beteko duela agindu du ... - datu-basea19

38 berria 2010eko azaroaren 28a, igandeaPlaza › BiziaEzarian DXVI. eta XVII. mendeetako Nafarroako alargunen bizitzaaztertu du Amaia Nausia historialariak; bizitza zailagehienetan, bigarren aukeraren eta garai hartako kode moralestuaren artean bizi beharrekoa.AlarguntzearenbeltzaMicheal SweertsenZaharra irutenkoadroa.Iñigo Astiz IruñeaArropa beltzak. Horrekezberdintzen zituengarai batean alargunakgainontzeko emakumeengandik.Hori zen begi bistakoaldea, baina baziren gehiago.Egoera berezia zen, izan ere, alarguntzaemakumearentzat. Egoerabeltza, maiz, senarrarekin bateraetxerako iturri ekonomikogarrantzitsua ere galtzen zuelako.Baina, bakoitzaren egoera sozialarenarabera, ordura arte ezbezalako askatasun bat ere ezagutzenzuten zenbait emakumek.Deseroso bilakatzen zituen horrekagintarientzat, Amaia Nausiahistorialariaren hitzetan. XVI.eta XVII. mendeko Nafarroakoalargunen egoera, irudia eta bizitzakaztertu ditu berak, datorrenastean aurkeztuko duen doktoretesian. «Susmagarritzat eta elementusubertsibotzat jotzen zituenElizak eta estatuak emakumehaiek, esperientzia sexual batbazutelako eta beste emakumeekez zuten autonomia bat ere izanzezaketelako».Handia zen, horregatik, alarguneiezarri zitzaien kontrol soziala.Eta, beraz, beraiengandik esperozenaren eta bizitzen jarraitzekobehar zutenaren artean aritu beharizan zuten borrokan, maiz.«Etorkizun berri batera edo amildegiraeraman zitzakeen alarguntzakemakumeak», azaldu duNausiak. «Bi bide zituen, izan ere,aukeratzeko emakume batekalargun gelditzen zenean: bertutearenaedo bizioarena». Eta estuazen bata eta bestea bereiztenzituen lerroa. Oso estua.Kontuz ibili behar beti, neurrianaritzeko. Ezin gehiegikerianerori, baina ezin motz gelditu ere.Baita senarraren heriotzak eragindakomina erakustean ere.«Negar egitea beharrezko praktikasozial bilakatu zen garai hartan,baina gehiegizko negarrakgaizki ikusiak zeuden. Elizak ezzituen gustuko, haien atzean paganismoarenaztarnaren bategon zitekeela uste baitzuen. Etazaila zen, beraz, minaren neurriahartzea ere».Ez zen txikia, gainera, kontrolerakomekanismoa, Nausiak dioenez.XVI. mendean hasi zen estatuaeratzen, baita eguneroko bizitzarenkontrola bere gain hartzenere. Elizarekin batera egin zuenhori, eskuz esku. Nafarroan, gainera,Gaztelako Erresumarenkonkistaren garai berean gertatuzen, eta «krisi ekonomiko gogorra»izan zen ondorioetariko bat.Bizitza ez zen erraza, eta are gutxiagoalargunentzat. Alargunirudia bete egin behar, batetik,baina bizirik iraun ere egin behar.«Pulpituak, auzitegiak, jokaeraegokiari buruzko itunak, ateaketa leihoak, horien guztien bitartezkontrolatzen zen alargunarenelementu subertsibotzatzeuzkaten Elizak etaestatuak alargun haiek»«Inkisizioaren hitzetan,beren gaitasun sexualaaztikeria moduraerabiltzen zuten»AMAIA NAUSIAHistorialariajokaera». Goitik beherako eta behetikgorako kontrola, beraz. Eta«alargun onaren» ohoreari eutsibehar guztien aurrean.«Alargunaren ohorea bezainhauskorra zen haren ekonomia»,dio Nausiak. Loturik zihoazenbiak. Bizirik irautearekin guztizuztartuta zihoan, maiz, garaikokode moralak bete beharra. Harenaraberakoa zen senarrarenondasunen erabilera, baita semealabenzaintza ere. Maiz joaten ziren,beraz, ohore kontuengatikalargunak auzitara.Arrazoi ekonomikoak zeudenauzi horien atzean gehienetan,Nausiak dioenez. «Dotea berreskuratzeazgain, alarguna bizirikzegoen bitartean, berak zuen senarrarenondarearen gozamena,eta hura hiltzean, senarrarenarrebak edo anaiak jasotzen zuenondare hori. Baina bazegoen mo-‘‘ Susmagarritzat etadu bat alargunari eskubide horikentzeko: alarguna alargun txarrazela frogatzea. Hala, maiz, herentziahori jasotzekoak zirenekjotzen zuten auzitara alargunekberen betebeharrei huts egin zietelasalatzeko; duelu urtea errespetatugabe beste gizon batekinegon zirela eta halakoak esanez.Epaileek ere bazekiten hori, ordea,eta alargunen alde egiten zutenaskotan».Bi ahoko ezpata zen alarguntasuna,maiz, emakumeentzat. Askatzaileaizan zitekeen, neurri batean,baina baita itogarria ere. Askatzailea,emakumeei beste aukerabat ematen zielako; aukera ekonomikoakekar zitzakeenzenbaitetan, baita berekin autonomiahandiago bat ere. Lan kontratuaksina zitzakeen, lan merkatuansar zitekeen... Itogarria ereizan zitekeen, baina; gizarteakalargunen zeregina oso zainduazuelako. «Alde batetik, ordenarijarraitzeko beharra azpimarratzenzitzaion alargunari etengabe.Baina, bestetik, askatasuna ereekar zezakeen lehenengoz emakumeentzat.Beren kabuz erabakizezaketen askok lehen aldiz».Bigarrenez birjinaKastitatea zen aukera horietarikobat. «Hori zen garai hartan bertuterikgorena. Ezkontzean, baina,harreman sexualak izaten zituenemakumeak, senarrarekiko zego-