Alderdien Legeak dioena beteko duela agindu du ... - datu-basea19

2010eko azaroaren 28a, igandea berria 39Bizia ‹ PlazaEzarian DIstorio eta pasarte asko idatzi da alargunen inguruan. Bizitza tristea etaarriskutsua irudikatzen dute idazkietako hainbatek, eta beti besteenbegien neurrira jokatu beharra zutela ondoriozta daiteke.Besteren neurrira bizizI. Astiz IruñeaAmaia Nausia historialaria eta alargunei buruzko tesiaren egilea. I. URIZ / ARPen konpromisoagatik, eta semealabakedukitzeko. Alargun gelditzea,beraz, kastitate hori berrizbizitzeko aukera bat zen». Aldezuten historia ere, XVI. mendeanhasi zen katolikoen eta kontrarreformistenarteko eztabaida batekinlotuta baitago kastitateariematen zitzaion balioa. «ProtestanteekAma Birjina ez zela birjinaesaten zuten, eta katolikoek,aldiz, bazela birjina. Ama Birjinarenirudiak indar handia hartuzuen garai hartan, horregatik, etaalargun batentzat ama izan etanolabaiteko birjintasun hori izateak,ongi eramaten bazuen, prestigiohandia ematen zion gizartean.Harro zeuden beren alarguntasunaz».Bigarrenez ezkontzea zen alargunentzakobeste aukera bat. Baitabizi ahal izateko egin beharrekourratsa ere, askotan. Etxerako diruiturria ziurtatu beharra zegoenetan,adibidez. Onarpenaren etaarbuioaren artean mugitzen zirenhalakoetan emakumeak.Kontraesankorra zen, izan ere,Elizak ezkontza haien inguruanzuen jarrera. Alde batetik, haienbalioa defendatzen zuten apaizek;baina, beste aldetik, ukatu egitenzieten alargunei ezkontza bedeinkapena.Eta Elizak nola, hala jokatuzuen herriak ere. Alargunakbigarrenez ezkontzean herrianegiten ziren toberak dira horrenfroga. Zintzarriak jotzen zituzten,gertatua denek jakin zezaten. Erdizarbuio gisa, erdiz onarpen erritualgisa.Baztertzea ere ez zen urrun, ordea,kasu askotan. «Hor erortzeaoso erraza zen alargunentzat», dioNausiak. «Baliabide gutxi izanezgero, prostituziora edo lapurretarajo behar izaten zuten zenbaitalargunek. Herri txiki batean, lurrikizan ez, dote txikia izan, eta iaezer gabe gelditzen ziren emakumeak,eta lapurtzea edo Iruñerajoatea beste aukerarik ez zuten.Hara heltzean, baina, seniderikgabe, eta sare sozialik gabe, prostituzioaedo lapurreta zen bizitzekozuten bideetariko bat». Ez zen, beraz,erraza alargun onaren irudiabetetzea.Sorginen irudiaSorginkeriarekin lotuta ere ageridira maiz alargunak, Inkisizioarenprozesuetan. Sorginkeriarekinlotzen zituzten guneetan zeudelakogertatzen zen hori nagusiki,Nausiaren ustez, baina hiru diraaipatzen dituen arrazoiak. Zeukatenesperientzia sexualarekinlotutakoa da lehena. «Inkisizioarenhitzetan, beren gaitasun sexualaaztikeria modura erabiltzenzuten alargunek, eta gizonakhaien nahien arabera erabiltzenzituztela uste zuten».Antzinatik dator alargunak etasorginkeria batzen dituen bigarrenarrazoia. «Gaztea bertutearekinlotu ohi da; zaharra, berriz,gaitzarekin eta gaiztakeriarekin.Hala gertatzen da artean, literaturaneta gizartean. Eta emakumezaharren artean, demografiaaldetik, asko alargunak ziren».Baztertzearekin lotuta ere bazeudenmaiz alargunak, eta edozeinlan eginez egin behar izatenzuten aurrera. Eta hortik zetorrenalargunen eta sorginkerienarteko harremanaren hirugarrenarrazoia. «Emakumeen esku zegoenmedikuntzaren mundua garaihartan, eta ama eta amonengandikjasotako jakintza erabiltzenzuten alargun askok emagineta petrikilo lanetan. Gizonak hasiziren, ordea, orduan mundu horretansartzen, eta emakumeakbota egin behar lehenik, leku horihartzeko. Sorginkeria akusazioasko egiten ziren haien aurka, horregatik,belarrekin egiten zutenasuperstizio kontua zela esanez,eta ez zientzia».Tristea, nekagarria etaarriskutsua. Halakoazen alargunen bizitza,Frai Antonio GebarakXVI. mende hasieran idatzitakoReloj de príncipes (Printzeen erlojua)izeneko itun bateko pasartebatean dioenez. Beti besteen begienneurrira aritu behar.«O, bai tristea! O, bai nekagarria!O, bai arriskutsua alargunenegoera! Alargun bat etxetikateratzen bada, likitsa dela esangodute; etxetik atera nahi ezbadu, ganadua galduko du; irripixka bat egiten badu, kaskarintzatjoko dute; sekula irririk egitenez badu, hipokrita dela esangodute; elizara badoa, kalezaleadela; elizara ez badoa, senarrarekinesker txarrekoa dela diote;behar bezala janzten ez bada,gehiegikerian aritzea aurpegiratukodiote; arropa garbi badu,alargun izateaz nekatu dela; iheskorrabada, handiustea dela esangodute; hiztuna bada, etxean dasusmoa; eta hau diot nik, azkenik:alargunek beren bizitzaepaituko duten mila aurkitukodituzte, baina beren penei erremediorikjarriko dien bakar batere ez».Alargunen sexu aztikeriakSexuarekin lotuta zeuden aztikeriasalaketa asko XVI. mendean.Horregatik epaitu zuten LizarrakoJoan Ibirikuren alarguna, adibidez,1546an. Dirudienez,Domingo Recainekin zebilenmaite kontuetan alarguna,ezkondutako gizon batekin, etaseme bat ere izan zuen harekin.Herri osoak zuen harremanarenberri, baita emazteak ere, Katalinak.Elkarrekin ezkondu nahianzebiltzan Domingo eta alarguna,baina traba nabarmena zuten:Katalina.Erditik kendu behar, beraz, etaLogroñon pozoia erosi eta emaztearieman zion Domingok, horregatik.Lortu ez, ordea, eta sikariobat kontratatu zuen orduan alargunak.Emaztea hiltzea lortu bainolehen harrapatu zuten agintariek,ordea.Martin marrazkilariakXVI. mendekoalargun batenilustrazioaz eginikobertsioa.Bi ziren ezkontzaz kanpoko harremanhorretan protagonistak:Domingo eta alarguna. Epaitegiak,baina, alarguna baino ezzuen kondenatu. Epaileen ustez,harena zen erru guztia, alarguna«aztia» zelako. Epaian esaten zenez,«deabruzko pertsuasio bidez»lortu zuen alargunak Domingobere menpe izatea etaemaztea hiltzen saiatzea. Sexu bidez,bai, baina ez sexu bidez bakarrik,epai horrek dioenez: «Astogaruna eman zion jateko, bere erdikohatzetik ateratako odolaznahasturik, gizonak gehiago maitazezan lortzeko».