nino sakandeliZem`eTeris aria~ operidan `abesalom da eTeri~ I aqtidan`aq tyeSi vgdivarze~ Tanxmovani Zlieri unda iyos, emociurimomentia. `tyeSi vgdivar~, _ kargad unda Tqvas momReralma,Tanxmovani `r~ ar unda daikargos. aq ukve TvalnaTliv Cans,rom movlenebi tragikulad viTardeba. Tavidan, dasawyiss ZalianmSvidad iwyebs: `dedinacvali, TvalSi nacari~ magram _ `aqtyeSi vgdivar~ ukve gansxvavdeba I nawilisagan, momReralsmsmeneli dawyevlis momentamde mihyavs, unda gamoCndes, rommovlenebi tragikulad viTardeba, risxvis momentia `aq tyeSivgdivar~, ufro meti ferebia saWiro d maia TomaZe saocradkontrastulad cvlida am ferebs, iseT niuansirebas akeTebda,uceb feTqdeboda emociurad (rogorc zemoT aRvniSne, maiamebrZoli sulis eTers TamaSobda).gansakuTrebuli mniSvneloba eqceva sunTqvas. `aq tyeSivgdivar~ _ mTeli es fraza erT sunTqvazea gasatani da TusunTqvis elementebi ar iqna gaTvaliswinebuli, sxvagvaradSeuZlebelia am teqnikurad rTuli adgilebis _ fiariturebis(Caxvevebis), daZleva. aqve Cndeba e. w. `gardamavali~ bgerebi,mus. fraza gadadis maRal registrSi da emociuraddatvirTulia. TomaZesTan yvela gardamavali bgera JRerda,gaTanabrebuli hqonda yvela registri da ar iyo Cavardnili.momRerals bunebrivad dayenebuli xma da ori oqtava hqonda_ aseTi xmebi hqondaT meri nakaSiZes da daviT gamrekels.maia TomaZe bavSvobidan ukravda violinoze.maS ase, rogorc zemoT aRvniSne, gaCnda e. w. `gardamavali~bgerebi, sakmaod rTuli niuansireba _ e. w. `Caxvevebi~, teqnikuradrTuli adgilebi _ `aq tyeSi vgdivar~ erT sunTqvazea, sakmaodrTuli frazaa am ariaSi da moiTxovs sunTqvis sworganawilebas _ warmarTvas, rac erT-erTi umTavresi faqtoriamomRerlisaTvis. gasaTvaliswinebelia is, Tu ra tipis sunTqvaasaWiro aseT SemTxvevaSi. vokalSi viyenebT sametyvelo sunTqvas,e. w. `diafragmatul sunTqvas~, sadac aqtiurad CarTuliamuclis kunTebi, mTeli diafragma. sametyvelo da sasimRerosunTqva erTmaneTTan mWidro kavSirSia, ris SesaxebacvkiTxulobT prof. b. nikolaiSvilis wignSi: `qarTuli sascenometyveleba~: `XIX saukunis bevri frangi mkvlevari yuradRebasgulmkerdis (zeda) sunTqvaze amaxvilebda. amis Semdeg cnobiligaxda inglisel mkvlevarTa muclis sunTqvis upiratesobisTeoria. icavdnen agreTve gulmkerdisa da muclis sunTqvistipebs Soris mdebare sunTqvis saxeobasac. am tipis sunTqvisupiratesoba imas emyareba, rom sametyvelo sunTqvis drosdidi mniSvneloba aqvs haeris didi raodenobiT SesunTqvas,rac Zalas hmatebs xmis `warmoqmnas~. am mizniT rekomendebuliiyo e. w. `Rrma sunTqvis~ gamosamuSavebeli savarjiSoebi.sametyvelo sunTqvis TeoriaSi gamoyenebuli iyo terminebi:mxrebiT, mkerdiT, mucliT sunTqva. mxrebiT sunTqva yovelTvissakamaTo iyo, vinaidan, rogorc SeniSnavdnen, am ti pis sunTqvisdros xdeba mxrebis aweva, rasac mosdevs muclis kunTebismaRla aweva, es ki xels uSlis SuasaZgidis kunTis efeqturmoqmedebas, ris gamoc ver xerxdeba simRerisa dametyvelebisaTvis sakmao haeris SesunTqva. gulmkerdiT sunTqvaTavisTavad ar arsebobs, igi ufro sunTqvis ciklis dasawyiss,SesunTqvis fazas gulisxmobs. muclis sunTqva yuradRebasamaxvilebs amosunTqvis dros muclis kunTebis aqtiurmoqmedebaze. sadaoa agreTve am ti pis sunTqvis izolirebuladarseboba.gamoTqmulia mosazreba, rom mniSvnelovania damokidebulebaSesunTquli haeris moculobasa da tonis JReradobas Soris.es ki gulisxmobs imas, rom Cveulebriv metyvelebas ar esaWiroebaRrmad sunTqva. tonis sisuste Sepirobebulia ara imiT, TiTqos,mis CamoyalibebaSi monawileobdes arasakmarisi raodenoba, aramedimiT, rom xmis warmoqmnis dros SesunTquli haeris raodenobasworad ar aris gamoyenebuli (ganawilebuli). haeris wnevada moculoba gamudmebuli kontroliT unda mimdinareobdesbgeraTa warmoTqmis dros. es aris swored sametyvelo sunTqvismeqanizmis daniSnuleba. igivea vokalSi.186 187
nino sakandeliZesunTqvis kontroli mTeli rigi pirobebis dacviTxorcieldeba, sunTqvis kontroli niSnavs imis unars, romfiltvebi swrafad an nela mTlianad Seivsos haeriT; isunTqoswrafad an nela mocemuli mdgomareobis kvalobaze; SeaCerosunTqva da ganaaxlo sunTqvis procesi adre SesunTqulihaeris daukargavad; xmis warmoqmnisaTvis gamoiyeno CveulebrivisunTqva; isunTqo mSvidad da iseTi sixSiriT, rogorc teqstsan frazas Seefereba; isunTqo imgvarad, rom Rrma sunTqvasdaRliloba ar mohyves; ise gamoizogo sunTqva, rom misimaragi ar mogakldes; isunTqo ise bunebrivad dadaubrkoleblad, rom msmenelma ver SeniSnos sunTqva da misinakleboba.~ 10aseve, sainteresod aris gaSuqebuli sunTqvis mniSvnelobav. a. bagadurovis wignSi. rogorc igi aRniSnavs, damwyebmomRerals unda hqondes xma, musikaluri smena, maxsovroba,ritmis SegrZneba da aseve artistuli niWi, bunebisaganminiWebuli. xmaze muSaoba moiTxovs did moTminebas dagamZleobas, anu nebisyofas. Tu es yovelive gaaCnia momRerals,mxolod am SemTxvevaSi SeiZleba misgan dadges artistimomRerali.avtori aseve xazs usvams da eyrdnoba ital. prof. sonkisTeoriul principebs imis Sesaxeb, Tu ramdenad mniSvnelovanida umTavresia xmis dayenebis procesSi sunTqvis elementebi(swori sunTqva). igi aRniSnavs, rom: `simReris xelovneba esaris sunTqvis skola~. saboloo jamSi, avtori Cerdebadiafragmatuli tipis sunTqvaze _ `Косто-абдоминальиый типдыхания~.m`eTeris aria~ operidan `abesalom da eTeri~ I aqtidannawarmoebis Seswavlis procesSi, sityvis problema winunda iyos wamoweuli, Tanxmovnebi ar unda `Cavardes~,gansakuTrebiT yuradRebis misaqcevia `r~, `l~, `n~ Tanxmovnebi.`netavi, vinme gamoCndebodes, gadamarCendes~... , ,netavi, vinme~ _saSualo registria. aqedan gamomdinare, ukve iZabeba musikalurifaqtura, gadadis maRal registrSi, Cndeba `gardamavali~ bgerebisityvaSi: `gadamarCendes~, mus. frazaSi igrZnoba dramatizmi,kompozitori Txoulobs fermatos, grZlioba _ pauzas dakulminacias boloSi, sadac iwyeba `wyevlis~ scena.`da dedinacvlis~... aqac gvxvdeba e. w. `gardamavali~ bgerebi,rasac didi yuradReba eqceoda jer kidev Zveli italielimaestroebis mier. mxolod maSin gardamavali bgerebi odnavdabal registrSi iTvleboda (amas vkiTxulobT bagaduroviswignSi vokalur-meTodur sakiTxebze).Semdgom wlebSi Seicvala sakompozicio skola XIX, XXsaukuneebSi da masTan erTad vokaluri skola, romelicmoiTxovda ufro maRal tesituras _ verdis, puCinis, rosinismusika. amitom gardamavali bgera gaxda ukve mi bemoli, mi,fa, fa diez, magram gaaCnia sopranos da tenors. zogi soprano188 189