maia xaWapuriZeaRfrTovanebiT miiRo qarTulma sazogadoebam. `abesalom daeTeris~ dadgma faliaSvilis moRvaweobis kulminaciuri momenti iyo .1kompozitori siyvarulis ganwirulebis musikalurigansaxierebisaTvis gamoyofs `bedisweris~ Temas. igi arissimbolo sabediswero Zalisa, romelic xels uSlis adamianisbednierebas. metad saintereso da mniSvnelovania operisJanrobrivi saxis dadgena. operis Tavisebureba imaSi mdgomareobs,rom gamoyenebulia TiTqmis yvela saopero Janri: I moqm. _lirikuli, II moqm. _ epikuri, III-IV moqm. _ tragikuli. amoperas SeiZleba ewodos lirikul-epikuri tragedia. operistragediuloba Taviseburia, radgan es aris tragedia qmediTobisgaregani niSnebis gareSe, anu, igi araSeqspirulia. garegnulimoqmedebis siZunwe, Txrobis dinji epikuri toni, xalxis gundisudidesi roli tragediis ganviTarebaSi _ yovelive es naTladgviCvenebs `abesalom da eTeris~ oratorul ganxras.oratoruloba vlindeba sulier gancdebSi da ara moqmedebaSi.`abesalom da eTeri~ simfonizmis makfio gamovlinebaasaopero musikaSi, amis Sesaxeb metyvelebs mZafri dinamikuriganviTarebis unari. es aramarto udides scenaSi, rogoricaa,me-3 moqmedeba, aramed mcire moculobis scenebSic gvxvdeba.z. faliaSvilis operis ZiriTadi damaxasiTebeliTaviseburoba aris xalxuroba. xalxur masalas iyenebs rogorcdramaturgiul elements. `abesalom da eTeris~ musikalurienis ZiriTadi dasayrdeni qarTuli xalxuri simReraa. asevekompozitori emyareba Zvel qarTul glexkacur simReras. arissvanuri simReris, qalaquris da aseve qarTuli sagalobliselementebi.`abesalom da eTeris~ xalxuri arsi dakavSirebulia gundis,xalxis udides rolTan nawarmoebSi, romelic qmediT Zaladiqceva operaSi. nawarmoebis siuJeturi xazi oTxi moqmedebismanZilze viTardeba, anu, dramaturgiul ganviTarebaSi oTxiZiriTadi etapia:1. moqm. _ siyvarulis Casaxva.2. moqm. _ saqorwino nadimi.3. moqm. _ ganSoreba.4. moqm. _ gmirebis sikvdili.eTeris aria zaqaria faliaSvilis operidan `abesalom da eTeri~amgvarad, operis daramaturgiuli xazi miemarTeba lirikidanda daramatizmis gziT _ tragediamde.1919 wels z. faliaSvils gadauxades moRvaweobis 25wlis iubile. amave wels, 5 Tebervals, daidga d. arayiSvilis`Tqmuleba SoTa rusTavelze~, xolo 21 Tebervals _ qarTulisaopero Semoqmedebis siamaye `abesalom eTeri~. opera moicavdaxuT moqmedebasa da eqvs suraTs. rolebs asrulebdnen: abio _qurxuli, abesalomi _ zali pski, naTela _ morozova, marixvarskvlavi_ garneli, eTeri _ Sulgina-baxutaSvili,dedinacvali _ gurji, murmani _ inaSvili, nana _ mandenova,beliar-eSmaki _ lorTqifaniZe, Tandaruxi _ WumburiZe, stumari_ kurbatova, moZaxili _ orliuki. diriJorobda z. faliaSvili,baleti dadga vakarecma. cekvavdnen: baur-zaki da bakareci.dekoracia ekuTvnoda al. zalcmans. gunds xelmZRvanelobdakorSoni. speqtakli, romelic 7-saaTsa da 30-wuTze daiwyoda damTavrda 12.00 sT.-ze. darbazi xalxiT iyo gaWedili: me-2 moqmedebis bolos kompozitors didi ovaciebi gaumarTes.imave wels, 25 aprils, kvlav daidga `abesalom da eTeri~Semdegi SemadgenlobiT: abio _ qurxuli, abesalomi _sarajiSvili, naTela – morozova, marix-varskvlavi _viSemirskaia, eTeri _ Sulgina-baxutaSvili, dedinacvali _gurji, murmani _ inaSvili, naana _ cinki, Tandaruxi _ fxalaZe,stumari _ kurbatovi, moZaxili _orliuki, diriJpri _ z.faliaSvili, dadgma a. wuwunavasi. am speqtakliT Tbilisissaopero scenaze damkvidrda qarTuli vokaluri xelovneba.`dedinacvlis~ saSemsruleblo kvleviTi analizieTeris lirikul-elegiuri aria, nazi, sevdiani, martivixalxuri melodiaa, romlis akompanimenti tipur nanas hgavszusti citirebis gareSe, rasac xazs usvams 6/8 zoma. es ariaaris xalxuri kupleturi simRera (da ara rogorc saoperoakademiuri aria), Tumca socialuri motivi aq araa.eTeri emorCileba Tavis beds, mas ar gaaCnia mrisxaneba,TviT dramatul momentSic ki igi araa qmediTi, rCeba pasiuri,romelic mTeli Tavisi sisavsiT gamovlindeba am ariaSi. me-4194 195
maia xaWapuriZemoqmedebaSi eTerisa da abesalomis duetSi igi mxolodaReldeba. eTeri aris xalxuri eTeris prototipi.pirvel moqmedebaSi, romelic oris suraTisagan Sedgeba,kompozitori iZleva mTavar gmirTa daxasiaTebas. operis musikaspirvelive taqtebidan Sehyavs msmeneli xalxur sasimRerosivrceSi. monadireTa vaJkacuri gundis Semdeg, romelic Soridanmoismis aRiqmeba mkveTr kontrastad eTeris lirikul-elegiuripirveli aria `dedinacvali~.k. stanislavskis sqemanawarmoebis Seswavlis procesSi viyenebT k. stanislavskissqemas, romelsac didi saopero reJisori iyenebda speqtaklebzemuSaobisas. zemoT aRniSnuli sqemiT Cven SegviZlia vaCvenoTstudents, Tu rogor unda Seiswavlos esa Tu is nawarmoebi.fragmentebiT daiwyos Seswavla rogorc vokalizi, sadacgaTvaliswinebuli iqneba e. w. gardamavali bgerebi nawarmoebisdiapazoni, maRali bgerebis calke gamomuSaveba, taqtebi, sadacuWirs moswavles.diapazonieTeris aria zaqaria faliaSvilis operidan `abesalom da eTeri~kompozitori mwyemsi qaliSvilis saxes arasaopero ariiT,aramed xalxuri wyobis ubralo strofuli simReriT iwyebs,romlis melodiuroba da xasiaTi uaxlovdeba qarTul nanas.amitom qarTvel momRerals (nebismier xmas), romelic kargadflobs qarTul xalxur folklors, gauadvildeba `abesalomda eTeris~ partiebis Sesruleba.tonaloba nawarmoebSi aris sol minori. igi ar gadadissxva tonalobaSi da mTeli simReris ganmavlobaSi tonalobaucvlelia.zoma: 6/8tempi: andante con dolore _ zomieri, auCqareblad.marTalia, aria iwyeba p-ze auCqareblad, TumcaSinagani mdgomareoba daZabulia. gvxvdeba uamravigardamavali bgera. misi ganviTareba xdeba prawtikuladg a r d a m a v a l b g e r e b z e , r o m l i s S e s r u l e b aSemsruleblisaTvis sakmaod rTulia. me-2 nawilSi ufrometi forSlagebia, vidre pirvelSi.pirveli oqtavis solidan dawyebuli me-2 oqtavissolamde ZiriTadad sruldeba legato. legatoebi,Crescendo da decrescendo u m T a v r e s i n i u a n s e b i aariisaTvis.gardamavali bgerebi: d, e, f, fis. sistematurad gvxvdeba,romelic moiTxovs rTul vokalur-teqnikur Sesrulebas(faqtobrivad, gvaqvs gamiseburi svlebi).am partiaSi ar gvevlineba intervalebiT daSorebebi, piriqiT,gvxvdeba erTmaneTze legatirebuli mdore frazebi.imis gamo, rom oTxi taqti Seadgens erT sasimRero frazas,aucilebelia da moiTxovs did sunTqvas da mis swor,gaazrebulad ganawilebas, raTa bolomde eyos sunTqva da ariyos misustebuli.pirveli frazebi iwyeba pianoTi, melodia iZleva minorul,sevdian xasiaTs romelic Sua nawilidan ukve mZafrdeba damoZraobs nel-nela mf-ze, xolo Semdgom ki _ f-ze.196 197