De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11 - digitale bibliotheek voor de ...

More documents

Recommendations

Info

Matthias Claudius in Nederland. 41 De letterkunde van onze Oostelike buren heeft hier te lande in het laatst van de achttiende en gedurende de gehele negentiende eeuw bewonderaars en navolgers gevonden. Een samenvattende geschiedenis van de Duitse invloed zal eerst geschreven kunnen worden, wanneer een voldoend détail-onderzoek voorafgegaan is. Terwijl nu op achttiendeeeuws gebied vrijwat onderzocht is 1) , ligt het negentiende-eeuwse nog bijna geheel braak. De volgende bladzijden zijn bedoeld als een bescheiden bijdrage voor een toekomstige opbouw: dieper gaande beschouwingen zouden zich niet tot één schrijver kunnen beperken. Wij bepalen ons hier tot MATTHIAS CLAUDIUS, een nu vrijwel vergeten figuur uit de Duitse letterkunde, maar die in de jaren, voorafgaande aan de oprichting van De Gids, een van de meest geliefde auteurs bij de Nederlanders geweest is. 2) CLAUDIUS' werk is in tweeën te splitsen. Bijna steeds is de inkleding van de stof humoristies en overal, waar het dieper gaat dan luchtige scherts, is het in wezen innig vroom. Maar terwijl de eerste vijf delen van de meest afwisselende inhoud zijn, wordt deze in de laatste drie, geschreven na de Franse revolutie, veel minder bont: hoofdzaak worden lange vertogen tegen de geest der eeuw, studieën op het gebied van godsdienst-geschiedenis, die meer stichtelik dan wetenschappelik van bedoeling zijn, e.d. CLAUDIUS' populariteit heeft in hoofdzaak berust op het eerste gedeelte van zijn werk. Men gevoelde zich aangetrokken door de beminnelike persoonlikheid die uit dit werk sprak: door zijn warme 1) Naast de schets van C.G. KAAKEBEEN: De invloed der Duitsche Letteren op de Nederlandsche (1887) bezitten we de monografieën van Dr. KARL MENNE en de dissertaties over BELLAMY, VAN ALPHEN en FEITH. 2) MATTHIAS CLAUDIUS (1740-1815) is van 1768-'70 redakteur van de te Hamburg verschijnende ‘Adreszcomptoirnachrichten’; na 1770 wordt hij enkele jaren medewerker aan de ‘Wandsbecker Bothe’; tussen 1775 en 1812 geeft hij uit de 8 delen van zijn ‘Asmus omnia sua secum portans, oder Sämmtliche Werke des Wandsbecker Bothen.’ De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11
42 liefde voor de natuur, door zijn rustige tevredenheid ondanks weinig gunstige materiële omstandigheden, door - wat vooral de Nederlanders trof - de eenvoudige, hartelike wijze waarop hij sprak over zijn huiselik geluk; en zeker niet het minst door zijn vrome humor, door BAKHUIZEN VAN DEN BRINK zo voortreffelik gekarakterizeerd in deze beide passages: ‘Luim en humor zijn uit hunnen aard hoogst subjectief. En bij ieder wezenlijk luimig Schrijver springt die eigenschap in de oogen. Wij bedoelen hiermede niet, dat de humorist zich voor zijn publiek naakt behoeft uit te kleeden: neen, hij mag zich, zooveel hij wil, maskeren, kleeden, schilderen, knevelen, mits hij ons slechts een bepaald beeld in zijne schriften voorstelle, en daarop zijne ideeën en vormen betrekkelijk make. Neem CLAUDIUS b.v. en zie hoe nauwkeurig zijn ANDRES ons tot in kleinigheden voor oogen gesteld wordt: hij denkt alles, wat een vroom burgerman in dien tijd, den tijd van LESSING en KLOPSTOCK, van NIKOLAÏ en LAVATER denken moet; zijne vormen zijn geheel in overeenstemming met zijnen geest; zijne subscribenten zoowel als zijne likdoornpleisters: en wat niet in het karakter van den man rijmde, is door een vernuftig hulpmiddel op zijnen geleerden neef, den Homme de Lettres à Wandsbeck, overgedragen.’ 1) ‘Er is eene luim, die berust op werkelijke, innig blijde gewaarwordingen, waarbij de vrome zich, als van het bezit der hoogere genade bewust, gelukkig gevoelt. Trekken van dien humour vindt gij vooral bij den mystieke terug, bij LAVATER, bij STILLING; zij is, of grenst aan dien gelukkigen toestand, waarop de levensbeschouwing van ASMUS berust.’ 2) I. De Tijdgenoten Waar in het laatste deel der achttiende eeuw in ons land zoveel Duits gelezen werd, daar wekt het geen verwondering dat ook CLAUDIUS' werk in ons land al spoedig bekend werd. Reeds in 1779 geeft de ‘poëtizerende Amsterdamse apotheker’ P.J. KASTELEYN een bundel Dichtlievende Verlustigingen uit, waarin o.a. vertalingen naar CLAUDIUS in rijmloze verzen voorkomen. 3) Een paar jaar later zien we RHIJNVIS FEITH aan het werk. In Deel II van zijn Brieven over verscheiden Onderwerpen (1785) geeft deze als vijfde brief: Iets uit den Wandsbekker Bode - een getrouwe, maar wat stugge vertaling van Ernst und Kurzweil uit het in 1) De Gids 1838 B blz. 252, 53. Recensie van Pandora. 2) De Gids 1841 B blz. 407. Recensie van JONATHAN: Waarheid en Droomen. Deze recensie, niet vermeld in de Lijst van B.v.d.B.'s Geschriften achter deel IV van de Studiën en Schetsen, bevat zoveel gegevens die voor het auteurschap van B.v.d.B. pleiten, dat dit wel zo goed als vast staat. 3) Vgl. J. HOEKSMA: Jacobus Bellamy blz. 57. De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11
Page 1 and 2: De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11 bro
Page 3 and 4: 2 die op nieuwe kopers en lezers ko
Page 5 and 6: 4 geneigd om Brabant's gezag te erk
Page 7 and 8: 6 belang te weten dat hij op vijfti
Page 9 and 10: 8 t'anvaerden de mouiten om t' onze
Page 11 and 12: 10 eF: ‘is een harde semivocael/
Page 13 and 14: 12 waar g, k, w en s volstaan. Voor
Page 15 and 16: 14 Zijn uitgangspunt is: het schrif
Page 17 and 18: 16 Gaan we nu na welke klanken DE H
Page 19 and 20: 18 Vlamingen worden er maar hij geh
Page 21 and 22: 20 Ermeloo, Haarlem, Sassenheim, Wi
Page 23 and 24: 22 de Groningsche plaatsnamen Hoogk
Page 25 and 26: 24 n.l. het rekken eener syllabe, w
Page 27 and 28: 26 te vinden, en de vrijheid, en he
Page 29 and 30: 28 kenning kon niet nalaten, een ge
Page 31 and 32: 30 terwijl de leidende hand van de
Page 33 and 34: 32 zin van haar Verlossingsymboliek
Page 35 and 36: 34 dageliks op te pompen water, naa
Page 37 and 38: 36 ter zijde latende, naar de bloem
Page 39 and 40: 38 Om (s)ijn hout-hackers sterck al
Page 41: 40 't Gravenslot, omdat het heeft b
Page 45 and 46: met grote ingenomenheid CLAUDIUS' g
Page 47 and 48: 46 dat uit hun kring wel de Utrecht
Page 49 and 50: 48 zakelik meer de geest dan de let
Page 51 and 52: Voor die grond zullen de kinders we
Page 53 and 54: 52 waarbij de naam wordt voorafgega
Page 55 and 56: 54 vokaal), evenals in: den boer op
Page 57 and 58: 56 Op dit enkele teken heeft men oo
Page 59 and 60: 58 gelukkig gevonden vorm, ‘kieso
Page 61 and 62: 60 op de Nederlandse samenleving na
Page 63 and 64: te gekunstelde woorden, wat TOOROP
Page 65 and 66: 63 bij een kritiese beschouwing nie
Page 67 and 68: De eenheid van handeling. Proeve va
Page 69 and 70: 67 moment daarvan is de resultante
Page 71 and 72: 69 2. ook den mensch, naar Gods bee
Page 73 and 74: 71 Oprechte Rafaël! Spreek, zoo la
Page 75 and 76: 73 personnages.’ Vinden we ook hi
Page 77 and 78: 75 Mais (je t'expose ici mon âme t
Page 79 and 80: Matthias Claudius in Nederland. (Ve
Page 81 and 82: aar met de bedoeling om ze te doen
Page 83 and 84: 81 ken - dat ik op deze CLAUDIUS-ve
Page 85 and 86: 83 als een bode, zo schrijft HELDRI
Page 87 and 88: 85 kermisorgel draait naar de toon
Page 89 and 90: 87 vormen behooren aan den tijd. Da
Page 91 and 92: werkende kracht, die zij op het let
Page 93 and 94:
91 deel der aanhangers van het Rév
Page 95 and 96:
93 voorname oorzaak hiervan in dien
Page 97 and 98:
95 Het jaar 1915 bood een gelegenhe
Page 99 and 100:
subsit... substitutie 1) ; ein gros
Page 101 and 102:
99 hoe laat het is, of op het horlo
Page 103 and 104:
101 enkele bepaalde zelfstandig geb
Page 105 and 106:
103 groei naar het algemeen-Nederla
Page 107 and 108:
105 uit de kindermond) en de uitbre
Page 109 and 110:
107 dan hun de hand tot hulp uit te
Page 111 and 112:
109 kwam hier te lande het eerst vo
Page 113 and 114:
110 landsche Volkskunde gaf G. KALF
Page 115 and 116:
112 No. 16-21. Pater CAEC. HUIGENS
Page 117 and 118:
114 afwijkingen, zodat een medicus
Page 119 and 120:
116 et elle rejetait comme inutile
Page 121 and 122:
118 Leg nu hiernaast het leven van
Page 123 and 124:
120 vroomheid hebben bezwijmeld. Ma
Page 125 and 126:
122 alleen een beetje te vroeg gebl
Page 127 and 128:
124 en de stijl. Het werk van COUPE
Page 129 and 130:
Kwasi-eenvoud in taal. 126 Wat met
Page 131 and 132:
128 burgerde, vreemde, in dit geval
Page 133 and 134:
130 denstand in tel, gestudeerdheid
Page 135 and 136:
132 ziet!’ Zeker, dat is mooi en
Page 137 and 138:
134 ook bij voorkeur over spreken o
Page 139 and 140:
136 is in z'n meest konsekwente vor
Page 141 and 142:
138 losgelaten steen volgens dezelf
Page 143 and 144:
140 En waarom nu ‘zonderling geno
Page 145 and 146:
142 en vervloeien in de wijde effen
Page 147 and 148:
Pontus de Heuiter. 144 In de eerste
Page 149 and 150:
146 teekent de copie? In welken sta
Page 151 and 152:
148 in de zin vervullen. Ook in de
Page 153 and 154:
150 vraagstuk moeten wij hier kort
Page 155 and 156:
152 in zijn taal door kortheid en p
Page 157 and 158:
154 eenmaal een machtige algemene t
Page 159 and 160:
156 nemen van de Nederlandse schrij
Page 161 and 162:
158 gegevens werkend zich opbouwt a
Page 163 and 164:
160 oog voor de gebreken en verwijt
Page 165 and 166:
161 Franse lektuur in Nederland in
Page 167 and 168:
163 mogen aannemen, dat de bezitter
Page 169 and 170:
165 Als voorbeeld van verdeling gee
Page 171 and 172:
Fontenelle Locke Cl. Marot Ménage
Page 173 and 174:
Bij dit bonte mengelmoes valt het o
Page 175 and 176:
169 gelezen zijn. En zo diep gaat d
Page 177 and 178:
170 Deze sijfers spreken nog duidel
Page 179 and 180:
172 7 ex. van la Princesse de Clèv
Page 181 and 182:
Montaigne Rabelais Cl. Marot Ronsar
Page 183 and 184:
Virgilius Terentius Caesar Xenophon
Page 185 and 186:
177 latijnse schrijvers verdeeld, m
Page 187 and 188:
179 Bilderdijk's afstamming van den
Page 189 and 190:
181 hoorde, naar door BILDERDIJK we
Page 191 and 192:
183 TESCHENMACHER zegt in het Latij
Page 193 and 194:
185 juist in de geschiedenis van he
Page 195 and 196:
187 alleen met deze rekening heeft
Page 197 and 198:
189 Artikels. Dahin gehören Namen
Page 199 and 200:
191 betekent ook: Hij gaf geen enke
Page 201 and 202:
193 begon men mij ‘de kleine Goof
Page 203 and 204:
195 ‘Het verheven deel’ der let
Page 205 and 206:
197 Die Amelia was geen eksamen-ond
Page 207 and 208:
Kroniek en kritiek. 199 Zinsontledi
Page 209 and 210:
201 Het zinsdeel wordt - voor hen -
Page 211 and 212:
203 Evenwel is de Nederlandse bewer
Page 213 and 214:
Uit de tijdschriften. (Mei-Junie).
Page 215 and 216:
207 Stellig blijkt uit deze geschri
Page 217 and 218:
208 dat HESSELING van Portugees rab
Page 219 and 220:
210 renaissance taal, die werkte do
Page 221 and 222:
212 De vraag wie de auteurs waren,
Page 223 and 224:
214 is dan de Franse parallel hierm
Page 225 and 226:
216 vaststaande feiten gronden, wij
Page 227 and 228:
218 Met het schrijven van een ‘ta
Page 229 and 230:
220 kracht uitgegaan: de bloeitijd
Page 231 and 232:
andere geesten, die tot 't voltreck
Page 233 and 234:
223 Zo is er oorlogswinst gemaakt d
Page 235 and 236:
225 soldaat-kommies, fruit-centrale
Page 237 and 238:
227 naar hun haardsteden terugkeren
Page 239 and 240:
229 verlangd had: een lijst woorden
Page 241 and 242:
Jan Zoet. I. 231 JAN ZOET is geen v
Page 243 and 244:
233 Willem III) zelf. Het is een ve
Page 245 and 246:
Niet in fijn goud gesneeden, Maar o
Page 247 and 248:
237 belangen een hartgrondig vertro
Page 249 and 250:
239 Zij moesten aan een Wip, voor d
Page 251 and 252:
241 wellist, gerede hulp brengen. D
Page 253 and 254:
243 in bijschriften op ‘Afbeeldin
Page 255 and 256:
245 uitgesproken, 1) met de stellig
Page 257 and 258:
247 verdraagzaamheid gesticht, die
Page 259 and 260:
249 muren die de kerkelike consessi
Page 261 and 262:
251 Blijf dan nog daar gij zijt, en
Page 263 and 264:
253 Nu zal men zeggen: is het dan z
Page 265 and 266:
255 Een grief tegen behoudzucht op
Page 267 and 268:
Boekbeoordelingen. 257 Van den vos
Page 269 and 270:
259 rekonstruktie met de restaurati
Page 271 and 272:
261 Over 't algemeen zijn de vormen
Page 273 and 274:
263 Dr. J. Prinsen J.Lzn.: Handboek
Page 275 and 276:
265 ‘paganistiese’ lijn even te
Page 277 and 278:
267 verbonden met de boeiende leven
Page 279 and 280:
Uit de tijdschriften. (Julie-August
Page 281 and 282:
De Beiaard. 271 Aug. GERARD BROM ne
Page 283 and 284:
273 Uit de jeugd van onze spraakkun
Page 285 and 286:
275 Waarom dat dan niet ingevoerd?
Page 287 and 288:
277 de Mans - der Mannen, maar hij
Page 289 and 290:
279 ning, de uitkomsten van zijn on
Page 291 and 292:
281 Als waarnemer van oudere taal h
Page 293 and 294:
283 kennis te geven - dit aan het a
Page 295 and 296:
285 beter gewapend in het strijdper
Page 297 and 298:
287 de vervorming van Latijn tot It
Page 299 and 300:
289 en AMPZING als verouderd - dus
Page 301 and 302:
291 Andere verklaringen gaan dan oo
Page 303 and 304:
293 Enige Fragmenten uit een nieuw
Page 305 and 306:
295 ‘Hoe gaat 't met je kiespijn?
Page 307 and 308:
297 Alle begripswijziging ontstaat
Page 309 and 310:
299 Vele woorden zijn afgesleten du
Page 311 and 312:
301 De hoogste en voornaamste stijl
Page 313 and 314:
303 Uw schrijven moet zijn: praten.
Page 315 and 316:
305 bevindt zich een kleinere, de z
Page 317 and 318:
307 Goed zijn smoesje kunnen maken
Page 319 and 320:
Boekbeoordelingen. 309 Brieven van
Page 321 and 322:
311 van nature een gevoelig en zelf
Page 323 and 324:
313 drik Dircxzoon, gesteund door K
Page 325 and 326:
315 Noordelik eigendom is, b.v. baf
Page 327 and 328:
317 bronnen, van recht zoeken in de
Page 329 and 330:
319 liederen vrijwel geheel missen
show all

De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11 - digitale bibliotheek voor de ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?