downloaden - project000

dossier
Verouderde modellen
moeten worden herzien
De Amerikaanse econoom, professor Joseph Stiglitz vindt het tijd voor een
mea culpa van zijn vakgenoten. De oude modellen, die de crisis niet hebben
weten te voorkomen, worden nog steeds gebruikt. We hebben het ergste
nog voor de boeg, vreest hij.
The European – Berlijn
V
oelt u zich, vier jaar na het
begin van de financiële crisis,
bemoedigd door de manier
waarop economen die crisis hebben
proberen te duiden, en door de wijze
waarop de beleidsmakers iets hebben
gedaan met die inzichten?
Academische economen hebben een
grote rol gespeeld bij het veroorzaken
van de crisis. Hun modellen waren veel
te simpel. Die slechte modellen hebben
de beleidsmakers vervolgens doen
geloven dat de markten alle problemen
zouden oplossen. Na de crisis had je
mogen hopen dat de academici van
gedachten waren veranderd en dat
de beleidsmakers óók van gedachten
waren veranderd, en sceptischer en
voorzichtiger zouden zijn geworden.
‘Duitsland is een
exportland, maar niet
ieder land kan een
exportland zijn’
Je had mogen verwachten dat de poli-
tiek – na alle foute voorspellingen uit
het verleden – van de academici zou
hebben geëist dat ze hun theorieën
zouden herzien. Op al deze terreinen
ben ik echter bijzonder teleurgesteld.
Binnen de academische wereld geloven
degenen die vóór de crisis in de vrije
markt geloofden er vandaag de dag nog
even sterk in. Slechts een paar mensen
zijn van gedachten veranderd. Die wil
ik complimenteren omdat ze hebben
durven zeggen dat ze verkeerd zaten
en dat ze een of ander onderdeel van
hun modellen hebben onderschat.
Maar voor het grootste deel was de
reactie anders. Zij die werkelijk in de
vrije markt geloofden zijn niet van
mening veranderd.
pagina 18 nr. 13 12 tot 26 mei 2012
Ik ben pas écht teleurgesteld in de
Amerikaanse beleidsmakers. Ben
Bernanke [voorzitter van de Federal
Reserve, het federale stelsel van Amerikaanse
centrale banken] houdt een
toespraak en zegt dan dat er eigenlijk
niets mis was met de economische
theorie, maar dat de problemen
schuilden in een paar details van de
tenuitvoerlegging. Als je ervan uitgaat
dat er niets fout zat, zul je ook niet om
nieuwe modellen vragen. Dat is een
grote teleurstelling.
In Europa zijn economische principes
als de absolute gerichtheid op de groei
van het bruto binnenlands product nu
onder vuur komen te liggen.
De bezuinigingen zelf zullen vrijwel
zeker desastreus zijn. Ze leiden tot een
W-vormige recessie (‘double dip’) die
vrij ernstige vormen kan aannemen.
De Europese crisis zal er waarschijnlijk
door verergeren. De gevolgen op de
korte termijn zullen heel slecht zijn
voor Europa. Maar eigenlijk draait alles
om het ‘Duitse model’. Daar zitten
veel aspecten aan – waaronder het
sociale model – die Duitsland in staat
stellen een forse daling van het bruto
binnenlands product te doorstaan door
veel sociale bescherming te bieden. Het
Duitse model van beroepsopleidingen
is ook zeer succesvol. Maar er zijn
ook aspecten die minder goed zijn.
Duitsland is een exportland, maar niet
ieder land kan een exportland zijn.
Als sommige landen een overschot op
hun handelsbalans hebben, dwingen
ze andere landen genoegen te nemen
met een tekort op hun handelsbalans.
Duitsland heeft een beleid geadopteerd
dat andere landen niet kunnen imiteren
en heeft geprobeerd dit aan Europa
op te leggen op een manier die de
Europese problemen heeft verergerd.
Het feit dat sommige aspecten van het
Duitse model goed zijn, betekent nog
niet dat alle aspecten daarvan zomaar
in heel Europa toepasbaar zijn.
Wat zegt u tegen iemand die als volgt
redeneert: demografische veranderingen
en het einde van het industriële
tijdperk hebben ervoor gezorgd dat
de verzorgingsstaat financieel gezien
niet langer houdbaar is. We kunnen
onze schulden niet omlaag brengen
zonder de kosten van de sociale voorzieningen
op de langere termijn in
fundamentele zin terug te dringen.
Dat is absurd. De kwestie van de sociale
voorzieningen heeft niets te maken
met de structuur van de productie. Het
heeft te maken met sociale cohesie en
met solidariteit. Daarom heb ik ook
zoveel kritiek op het betoog van Mario
Draghi van de Europese Centrale Bank
dat de sociale voorzieningen ongedaan
moeten worden gemaakt. Daar
zijn geen gronden voor. De Europese
landen die het heel goed doen zijn de
Scandinavische landen. Denemarken
verschilt van Zweden, Zweden verschilt
van Noorwegen – maar ze kennen allemaal
een hoge graad van sociale voorzieningen
en ze groeien ook allemaal.
Het betoog dat het antwoord op de
huidige crisis moet zijn dat de sociale
crisisbeleid
voorzieningen moeten worden afgebroken,
komt erop neer dat de rijkste
1 procent zegt een nóg groter deel van
de koek te willen hebben. Maar als de
meerderheid van de bevolking niet van
het systeem profiteert, is het systeem
een mislukking. Ik wil het niet meer
over het bruto binnenlands product
hebben, ik wil het hebben over wat er
met de meeste burgers gebeurt.
‘De Scandinavische landen kennen allemaal een hoge
graad van sociale voorzieningen en ze groeien ook
allemaal’