downloaden - project000

horizon
De schrijfklasjes
van Roddy Doyle
The Observer – Londen
De Ierse schrijver Roddy Doyle
(Dublin, 1958), winnaar van de Man
Booker Prize in 1993, nam drie jaar
geleden het initiatief om in Dublin
schrijfklasjes te beginnen voor
kinderen en jongeren, vooral uit de
achterstandswijken. ‘Ik zie een
duidelijk verschil met hoe ze hier
binnenkwamen. Het is een heel
snelle omschakeling van “Ik kan
helemaal niks” naar “Ik kan toch
wel wat”.’
Maandagavond in het centrum van Dublin.
In een groot, licht lokaal in de schaduw
van het imposante Croke Park Stadium
zitten een stuk of twintig schoolmeisjes op een kleurige
zitzak aandachtig te luisteren. Ze dragen identieke
marineblauwe truien. Tegen alle wanden staan
boekenkasten. Hoog aan een van de muren hangt
een rij ingelijste posters, met als titel: ‘Tien regels
voor het schrijven van fictie’. Die regels zijn opgesteld
door een paar bekende auteurs. De regels van
Anne Enright bevatten de volgende waarschuwing:
‘Alleen slechte schrijvers vinden hun werk echt goed.’
Regel nummer één op de lijst van Richard Ford:
‘Trouw met iemand van wie je houdt en die het toejuicht
dat je schrijver bent.’
Dat laatste is nog niet aan de orde voor deze meisjes,
die acht, negen of tien jaar oud zijn. Ze kijken met
grote ogen om zich heen, geïntimideerd door het
spannende van een ochtendje vrij van school in een
onbekende omgeving.
In Dublin heeft elke taxichauffeur
minstens één boek van hem gelezen
pagina 56 nr. 13 12 tot 26 mei 2012
‘Weet iemand van jullie waarom we hier zitten?’
vraagt de vrouw die voor de groep staat.
Aarzelend gaat er een vinger de lucht in. ‘Om een
verhaal te schrijven’, zegt Sophie, een van de leerlingen.
‘Heel goed – en wij zijn er om jullie te helpen.’
De meisjes zitten in gespannen verwachting te
wiebelen.
We zijn bij Fighting Words, een workshop die in 2009
is opgezet door de schrijver Roddy Doyle, met de
bedoeling om in heel Ierland leerlingen van alle leeftijden
te stimuleren om te gaan schrijven. Sinds de
oprichting zijn er enkele duizenden kinderen over de
drempel gestapt. De meeste kinderen komen van
lagere scholen in Ballybough, een achterstandswijk
in Dublin, maar er zijn ook leerlingen die honderden
kilometers hebben moeten reizen. Fighting Words,
dat goeddeels wordt geleid door vrijwilligers en alle
lessen gratis aanbiedt, is zo populair gebleken dat de
lessen al een jaar van tevoren zijn volgeboekt. ‘De
belangstelling is overweldigend’, zegt Sean Love, de
directeur en medeoprichter. ‘Kennelijk vullen we een
leemte in het reguliere onderwijs.’
In een klimaat van bezuinigingen op cultuur en
sombere economische vooruitzichten is het centrum
voor zijn voortbestaan afhankelijk van donaties van
particulieren – de bedrijfskosten bedragen 300.000
euro per jaar. Om die reden zal Fighting Words binnenkort
een echt collector’s item op de markt brengen: een
met de hand gedrukte bundel korte verhalen van onder
meer Annie Proulx, Colm Tóibín, Joyce Carol Oates en
Salman Rushdie. Men hoopt dat de verkoop van het
boek voldoende oplevert om het centrum weer twee,
drie maanden draaiende te houden.
Binnen twintig minuten heeft de groep van vandaag,
via een zeer gewetensvol uitgevoerde stemming, een
hoofdpersoon voor het verhaal uitgekozen: Dude de
Vampier. Nu moet er nog een sidekick worden verzonnen
(Vlekkie de Vleermuis) voordat de meisjes aan een
plot en dialogen kunnen beginnen, die door een vrijwilliger
worden ingetikt op een laptop en vervolgens op
een groot scherm worden geprojecteerd zodat iedereen
het kan lezen. Rose, een eindexamenstudente van de
kunstacademie, is aanwezig om illustraties te maken.
cultuur
Deze methode – met zijn allen aan een verhaal
werken – leidt tot interessante invalshoeken. Op de
voorste rij zit een klein meisje met donker haar dat
door een fonkelend roze haarband uit haar gezicht
wordt gehouden. Op de vraag wat Dude de Vampier
het liefst zou willen, steekt zij haar vinger op. ‘Een
aap opeten’, zegt ze.
Een bebrilde man met een leren jack, die onopvallend
ergens achter in het lokaal zit, lacht zachtjes. Het is
Roddy Doyle, winnaar van de Booker Prize. Zijn eerste
roman, The Commitments, veroorzaakte bij verschijnen
in 1987 een sensatie. Doyle groeide uit tot een van de
meest productieve en geliefde schrijvers van Ierland:
ik heb in Dublin geen taxichauffeur gesproken die
niet minstens één boek van hem heeft gelezen.
‘Maar ik word bijna nooit herkend’, zegt Doyle stellig.
‘Ik ben gewoon een kale man met een bril, en daar
wemelt het van in Dublin. Het zou anders zijn als ik
een hanenkam zou hebben.’ Doyle heeft Fighting
Words opgezet met de bedoeling kinderen en jongeren,
die anders wellicht altijd moeite zouden blijven
houden met lezen en schrijven, aan te zetten tot
schrijven. Maar ook wilde hij een armoedig deel van de
stad nieuw leven inblazen. Voor veel kinderen uit dit
deel van de stad, dat de achtergrond vormt van enkele
van Doyles romans, is Engels niet de moedertaal.
Discipline
Fighting Words – waarvan de naam is ontleend aan
een term die in Dublin wordt gebruikt voor woorden
die een standpunt kracht moeten bijzetten – is deels
een reactie op het gebrek aan aandacht voor creativiteit
in het onderwijs dat Doyle zelf heeft genoten.
Op zijn katholieke middelbare school werd hij
bepaald niet aangemoedigd om te schrijven. Doyle is
er lange tijd van uitgegaan dat hij domweg niet over
voldoende talent of discipline beschikte om iets op
papier te zetten. De kinderen van nu verdienen beter,
vindt hij.
‘In mijn tijd was er in het examensysteem geen
enkele aandacht voor het schrijven van fictie, dus
dat deed je dan ook niet. Achteraf bezien is dat een
gemiste kans.’ Doyle ging pas echt schrijven toen
hij al in de twintig was en als docent Engels en aardrijkskunde
werkte. ‘Pas toen had ik voldoende discipline.’