downloaden - project000

literatuur
Een opera van Wagner, de filosofie van Kant, een concert van
de Rolling Stones en een voorstelling van Cirque du Soleil zijn
nu gelijkwaardig
de aanslag zitten te wachten om het beeld van de eerste
zelfmoord te vangen, als spectaculair, zichtbaar bewijs
van de financiële crisis.
Maar het geval waarin de kritische functie van de
journalistiek het meest is aangetast door oppervlakkigheid
en ‘honger naar amusement’, is volgens hem
WikiLeaks van Julian Assange. Daarin is het hele
politieke en diplomatieke leven – in al zijn details
– blootgelegd. En daar heeft de journalistiek zich
ontdaan van al haar achtenswaardigheid en neemt
ze haar taak niet langer serieus. De schandaaljournalistiek
is ‘het stiefkind’ van de cultuur van de vrijheid.
En erger nog: er valt niets tegen te doen, want censuur
zou ‘de doodssteek’ voor de vrijheid van meningsuiting
betekenen. ‘De sensatiepers corrumpeert niemand,
maar is zelf al gecorrumpeerd door een cultuur die,
in plaats van grove inmenging in het privéleven van
mensen te verwerpen, deze juist propageert.’
horizon
Gelauwerde denker
De Peruaanse politiek geëngageerde
laureaat Mario Vargas Llosa is een van
de belangrijkste denkers en schrijvers
van Latijns-Amerika. In 2010 ontving
hij de Nobelprijs voor de Literatuur. In
1990 was Vargas Llosa met een sterk
liberaal programma kandidaat bij de
presidentsverkiezingen in Peru. Hij
verloor de verkiezingen onverwachts
van Alberto Fujimori en schreef hierover
in zijn autobiografische boek De
vis in het water.
Hij is de auteur van talloze romans,
waaronder De oorlog van het einde van
de wereld en Het feest van de bok.
De banalisering heeft niet alleen betrekking op de
cultuur, maar op alle gebieden: de politiek, het geloof,
de intermenselijke relaties en het seksuele leven. In
2009 organiseerde de socialistische deelregering van
Extremadura in Spanje in het kader van een plan voor
seksuele voorlichting van scholieren ‘masturbatieworkshops
voor jongens en meisjes vanaf veertien
jaar’. Slogan van deze campagne was: ‘Het genot ligt
in je eigen handen’. De bedenkingen van Vargas Llosa
tegen deze campagne zijn niet van morele aard. Hij
vindt alleen dat masturbatie niet onderwezen kan
worden: dat is iets wat je in de intimiteit ontdekt en
wat tot de privésfeer behoort. ‘Door de privéhandelingen
te bederven en een einde te maken aan de discretie
en de schaamte, die sinds het ontstaan van de
menselijke beschaving bij seks horen, bestrijd je geen
vooroordeel maar amputeer je het seksuele leven.’
En daarmee draai je ook de erotiek de nek om, maak
je deze onbetekenend.
In sommige passages van zijn boek ziet Vargas Llosa
deze tendens tot oppervlakkigheid als onomkeerbaar
en is hij van mening dat de cultuur zoals hij die heeft
gekend, zal verdwijnen. Hij voelt zich als een dinosaurus
in de wereld van nu. Hoewel dinosaurussen
– zegt hij – het weten klaar te spelen om in moeilijke
tijden te overleven en nuttig te zijn. Ja, er zou een
uitweg kunnen zijn. De geschiedenis staat niet vast,
valt niet te voorspellen, verandert steeds. Terwijl de
nazilegers oprukten, schreef Walter Benjamin een
boek over Baudelaire. Vluchtend voor het totalitaire
regime leerde Karl Popper in diezelfde jaren Grieks
in Nieuw-Zeeland – aan de andere kant van de
wereld – om Plato te bestuderen, en ook schreef hij
daar een belangrijk boek: The Open Society and Its Enemies.
‘Benjamin en Popper, de marxist en de liberaal, beiden
afwijkend en oorspronkelijk binnen de grote stromingen
die ze een nieuwe impuls hebben gegeven,
zijn twee voorbeelden van hoe men weerstand kan
bieden, in actie kan komen, de geschiedenis kan
beïnvloeden.’
12 tot 26 mei 2012 nr. 13 pagina 55