Vertraagde val - School voor Openbaar Bestuur

afspraken met Amarantis gemaakt. Er wordt alleen afgesproken dat een aantal interne stukken, zoals
jaarcijfers, bij de Inspectie moeten worden aangeleverd. Pas in 2012 moest Amarantis, in het kader
van het intensief toezicht, een verbeterplan voorleggen aan de Inspectie. Alleen het informeren van
de Minister, en de mogelijkheid van de Minister om de bekostiging te beëindigen, staat vastgelegd in
de wet. De Inspectie heeft in januari 2012 de Minister geïnformeerd middels een memo. De Minister
heeft geen formele interventies ingezet, maar er zijn wel enkele informele interventies geweest. Een
voorbeeld daarvan is het signaleringsgesprek van Staatssecretaris Van Bijsterveldt met het College
van Bestuur van Amarantis eind 2009 waarin zorgen worden gedeeld over de financiële positie. Zo
bezien hebben de verschillende partijen binnen de bandbreedte van het geïntensiveerde financieel
toezicht min of meer gedaan wat ze konden. Er waren nog enkele andere en meer ingrijpende mogelijkheden,
maar het niet benutten daarvan is gegeven de daarvoor benodigde bewijslast begrijpelijk.
Toezicht in ontwikkeling
Het financiële onderwijstoezicht was tot 2012 nog nauwelijks uitgewerkt. 364 Toch wordt de financiële
continuïteit van instellingen dan al wel langere tijd genoemd als belangrijk onderdeel van het onderwijstoezicht.
Bij de invulling van de werkzaamheden van de directie Rekenschap in 2009, als onderdeel
van de geïntegreerde toezichthouder, wordt gesteld dat de financiële continuïteit wordt gezien
als basisvoorwaarde voor de kwaliteit van het onderwijs en nadrukkelijk aan de orde dient te komen
bij het toezicht op de zwakke instellingen of de instellingen die in de gevarenzone dreigen te komen,
of waarover ernstige signalen zijn ontvangen. Daarnaast wordt het “bevorderen van goed onderwijs
door het signaleren van (en interveniëren bij) scholen waar de continuïteit in gevaar is en/of de onderwijskwaliteit
in gevaar is door slecht financieel beheer” expliciet als een van de taken van de directie
Rekenschap genoemd. Dat werpt in ieder geval de vraag op of de Inspectie, met name de directie
Rekenschap, niet alleen voldoende gehandeld heeft naar de letter maar ook naar de geest van
het toezicht. Of beter gezegd, of achteraf bezien wel het maximale is gedaan om de continuïteit van
het onderwijs langs de lijn van het financieel beheer te garanderen. Op basis van de analyse kan de
conclusie zijn dat de Inspectie heeft gehandeld volgens de eigen protocollen en procedures, maar dat
men heeft nagelaten om de deugdelijkheid en passendheid van het ‘format’ voor deze concrete situatie
– waarover men inmiddels veel informatie had verzameld en er eigen oordelen moeten zijn gevormd
– kritisch te bevragen. Dat had er bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat de Inspectie al eerder en
meer direct was overgegaan tot het verzamelen van eigen informatie die het vormen van een eigen
oordeel over de werkelijke haalbaarheid van de verbeterplannen – en dus van de continuïteit van
Amarantis – mogelijk zou hebben gemaakt.
Een kwestie die zich ook vanuit de beschrijving van het toezicht op Amarantis en de bevoegdheidsuitoefening
door de Inspectie opdringt is de wijze waarop binnen de organisatie een verbinding is
gelegd tussen de problemen bij de onderwijskwaliteit en het financieel beheer van Amarantis en hoe
is omgegaan met de verschillende niveaus waarop waarnemingen van toezicht zich aandienen –
soms individuele locaties of opleidingen, soms de bestuurlijke eenheid Amarantis. De notie van geïntegreerd
toezicht impliceert dat de grote variëteit aan categorieën waarnemingen (financieel versus
kwaliteit) en niveaus van waarnemingen (lokaal, centraal; opleiding, instelling; BVE, VO) ergens in de
werkpraktijk samen komen. Maar de kern is tevens dat de arrangementen verder formeel en regula-
364 De Inspectie is van mening dat het financieel onderwijstoezicht wel al eerder een plaats heeft gekregen, namelijk in het
toezichtkader BVE 2009 en PO/VO 2009.
96