BIBLIOTHEEK KITLV - Acehbooks.org

255
Packetvaartmaatschappij, sedert 1891 voor de buitenbezittingen
een gemakkelijk en geregeld middel van verkeer heeft geopend ;
maar voorloopig zal de inlandsche bevolking op Borneo nog
in menig opzicht die van Java navolgen, eer ze aan europeesche
gewoonten, vermaken en bezigheden de voorkeur geeft.
Zoo worden in de inlandsche wijken van Pontianak en Bandjermasin
af en toe ze/rt/««£--voorstellingen gegeven, zooals wij diebij
onze beschouwing van Java hebben beschreven en dit oorspronkelijk
javaansch vermaak vindt er veel bijval.
De beschavingspog ngen van ons bestuur bepalen zich onder
de Dajaks hoofdzakelijk tot het tegengaan van het koppensnellen ;
inlandsche scholen zijn er nog niet en de protestantsche zending
kan op Borneo evenmin op schitterende uitkomsten wijzen. Deenkele
christengemeenten in de Zuider- en Oosterafdeeling zijn
kleine kuddekens en in de geheele Westerafdeeling zoekt men
te vergeefs een enkelen protestantischen Dajak. Wat de oorspronkelijke
bewoners van Borneo noodig hebben is, dat onze re^eering
er meer geregelde landbouw- en handelstoestanden helpt in
het leven roepen, dat de wildernissen worden geëxploiteerd en
de boschproducten behoorlijk worden behandeld, dat het handwerk
er wordt gesteund en meer van dien aard. De expeditie,
die nu wordt voorbereid naar de Boven-Kapoeas, en waaraan deheer
Büttikofer o. a.. als zoöloog zal deelnemen , draagt een wetenschappelijk
karakter en zal in dezen beteekenisvolle wenken kunnen
geven. Rome is ook niet op een dag gebouwd en wij zouden
ook te- veel kunnen vergen. Dit althans hebben de Buitenbezittingen
voor, dat zij in mindere mate worden geëxploiteerd dan
met Java 't geval is; landrente naar het stelsel van admodiatie,
dat slechte systeem van loven en bieden, dat tot 1872 gold,
heeren- en cultuurdiensten en opiumpacht zijn op Java alle gelijktijdig
in functie geweest, terwijl de regeering over 't geheel voldaan
was, indien maar de Buitenbezittingen de kosten van haar
bestuur dekten. Java echter moest voor buitengewone uitgaven
opkomen, voor oorlogskosten in Indië, batige sloten voor het
moederland enz. Waar een bevoegd beoordeelaar zegt, dat om