Dementie, Annemarie de Jonge

2.4 Frontotemporale dementieën
Deze term wordt vaak als verzamelnaam voor een aantal verwante aandoeningen
gebruikt. Fronto-Temporale Dementie (FTD) is hiervan de bekendste. Kenmerkend bij al
deze aandoeningen is de aantasting van de frontale hersenkwab (voorhoofdskwab). De
symptomen lijken vaak op die van de ziekte van Alzheimer.
Andere, minder vaak voorkomende vormen zijn progressieve afasie, semantische
dementie, FTD met motorisch voorhoornlijden en de ziekte van Pick. Hoewel nauwkeurige
gegevens ontbreken, lijden naar schatting enkele duizenden Nederlanders aan FTD.
Veertig procent van hen heeft een ouder, broer of zus die lijdt aan een vorm van
dementie. De oorzaak van FTD is tot nu toe onbekend. Frontotemporale dementie wordt
ook wel gelokaliseerd als corticale dementie. Corticale dementie verwijst naar
dementievormen waarbij vooral de hersenschors (cortex) is aangedaan.
2.4.1 Ziektebeeld
De aandoening begint meestal tussen het 50 e en 60 e levensjaar, maar kan ook eerder tot
uiting komen. De FTD-patiënt maakt in het begin van de ziekte een normale indruk.
Naarmate de ziekte vordert, veroorzaakt aantasting van de frontaalkwab van de
hersenen veranderingen in het gedrag en in het contact met anderen. De oriëntatie in
tijd en ruimte, het geheugen en de visueel-ruimtelijke functies zijn, in tegenstelling tot
bij Alzheimerpatiënten, intact. Ingewikkelde handelingen, zoals autorijden worden echter
gevaarlijk doordat de patiënt snel wordt afgeleid, stoplichten volledig negeert of in te
hoge of te lage snelheid rijdt.
2.4.2 Verschillen met de ziekte van Alzheimer
Net als bij de ziekte van Alzheimer, verloopt de ontwikkeling van FTD langzaam en
progressief. Ook hier ontbreekt het inzicht van de patiënt in de eigen situatie. De
gedragsveranderingen verschillen echter duidelijk in ernst en karakter. Zo komen
ontremming, apathie en zwerfgedrag veel vaker voor. Alzheimerpatiënten zijn
daarentegen vaak angstig en/of geagiteerd. Voor geen van beide aandoeningen bestaan
medicijnen die de oorzaak kunnen bestrijden. Het behandelen van de typische
gedragsveranderingen wordt meestal door of in overleg met de psychiater gedaan.
2.4.3 Diagnostiek
Essentieel in het stellen van de diagnose is onderzoek met behulp van een CT- of MRIscan.
Hierbij ontstaat een beeld van de hersenen. Dit is nodig om andere oorzaken van
een fronto-temporale dementie uit te sluiten. Bij twijfel, of bij een normaal ogende
CT/MRI-scan, is het maken van een SPECT-scan noodzakelijk. Een verminderde
doorbloeding van de voorste hersendelen is al in een vroege fase op een SPECT-scan
zichtbaar. Dit beeld is echter niet specifiek voor FTD.
2.4.4 Symptomen
- Ontremming uit zich in ongepast gedrag naar de omgeving (schelden, luid
becommentariëren van andermans uiterlijk, stelen e.d.) en is vaak een eerste
symptoom. Ook de houding t.o.v. familieleden of vrienden verandert vaak zonder
aanleiding in negatieve zin (vijandig, wantrouwig e.d.).
- Verlies van initiatief en onverschilligheid manifesteren zich vaak in de eerste fase,
terwijl andere patiënten overdreven uitgelaten, claimend of opdringerig worden. De
emotionele onverschilligheid t.a.v. ingrijpende levensgebeurtenissen zoals overlijden van
familie of geboorte van kleinkinderen is vaak bijzonder pijnlijk voor direct betrokkenen.
Inzicht in de eigen situatie ontbreekt. De patiënt is ervan overtuigd dat anderen
verantwoordelijk zijn voor ontstane conflicten, aanrijdingen in het verkeer e.d.
- Ongedurigheid of rusteloosheid manifesteert zich in het voortdurend heen en weer
lopen in huis of het herhaaldelijk buitenshuis wandelen volgens vaste routes.
- Een veranderd eetpatroon zich uitend in gulzigheid en overmatig snoepen leidt
regelmatig tot aanzienlijke gewichtstoename.
Dementie, Annemarie de Jonge Page 28