Dementie, Annemarie de Jonge

3.4.1 Agressie bij dementie
Agressief gedrag komt bij 20% van de dementerende ouderen voor. Agressie is het al of
niet met opzet uitvoeren en/of nalaten van handelingen waardoor anderen en/of jijzelf
schade ondervinden. Agressief gedrag kan je indelen onder het kopje, 3.3.1 cognitieve
achteruitgang en 3.3.6 sociale omgeving. Onder cognitieve achteruitgang omdat de
dementerende de realiteit niet altijd meer begrijpt, waardoor er misverstanden kunnen
ontstaan waar agressie op volgt. Ook de sociale omgeving heeft invloed op het humeur
van de dementerende. Als bijvoorbeeld de familie teveel van hem verwacht kan dit
frustraties en dus agressie opwekken maar dat kan ook als hij onderschat wordt.
‘Al of niet met opzet’ geeft aan dat de ‘dader’ de agressie niet altijd met voorbedachten
raden hoeft te plegen. Er worden twee vromen van agressie onderscheiden: Verbale
(schelden, spotten, beledigen enz) en non-verbale agressie (schoppen, slaan, bijten enz).
Oorzaken van agressie bij dementie
Als je naar oorzaken van agressie kijkt, moet je, je altijd realiseren dat er niet één
oorzaak is. De oorzaken worden dan ook wel risicofactoren genoemd, waarbij geldt dat
aan hoe meer risicofactoren voldaan wordt hoe groter de kans is dat er agressie
optreedt. De verschillende risicofactoren zijn:
Man zijn. Agressie komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Aanleren. Agressief gedrag kan aangeleerd zijn, als de vader vaak agressie
gebruikt is de kans groot dat zijn kinderen dit gedrag overnemen. Of als je
geleerd hebt dat je met agressief gedrag je zin krijgt, zul je dit gedrag herhalen.
Frustratie. Wellicht de grootste aanleiding tot agressie is frustratie. Veel mensen
reageren met agressie als dingen niet lukken of als ze gehinderd worden in het
uitvoeren van zaken die ze van plan waren.
Territorium. Inbreuk maken op het persoonlijk territorium van iemand roept vaak
agressief gedrag als verdediging op. Doordat dementerenden vaak hun omgeving
niet meer goed (kunnen) begrijpen, zullen zij zich eerder bedreigd voelen en
agressief reageren om de door hen ervaren dreiging teniet te doen. Ook wanen en
hallucinaties kunnen leiden tot het zich bedreigd voelen door anderen of de
omgeving.
Impulscontroleverlies. Ten gevolge van hersenbeschadigingen als mogelijke
oorzaak van agressief gedrag. Doordat er bij dementie hersencellen afsterven,
beschadigd worden, ontstaan van ‘kortsluitingen’, of dat er een tekort is aan
bepaalde neurotransmitters, kunnen impulsen niet meer goed worden voorgeleidt.
( M Duijnstee, M Blom, 1999)
Waarom reageren dementerende ouderen regelmatig agressief?
Er is veel frustratie bij dementerende ouderen: de grip op het dagelijkse leven wordt
minder, handelingen die ze uit willen voeren lukken niet zo goed meer. Anderen
bemoeien zich veel met de oudere en bepalen veel voor hem/haar. Ook voelen
dementerende ouderen zich vaak onbegrepen.
Te vaak geconfronteerd worden met je eigen onvermogen is natuurlijk ook niet goed.
Vaak komen anderen binnen het territorium van dementerende zonder dat deze
begrepen heeft waarom zij dat doen. De oudere is zijn hele leven voor zichzelf
opgekomen en dan is afhankelijk zijn krenkend. Dementerenden die opgenomen zijn,
worden vaak benaderd door verzorgenden die iets van ze willen zonder dat zij begrijpen
wat en waarom. Ook leidt de verzorging vaak tot een teveel prikkels. Verzet en
verdediging door middel van agressie is dan vaak de manier om zichzelf te beschermen.
Ook kunnen de slechter wordende hersenen soms het aantal prikkels dat ze tegenkomen
niet aan (tekort aan neurotransmitters, tekort aan gezonde hersencelen) en reageren
mensen agressief als ze overprikkeld worden. (T Hazelhof, 2004)
Dementie, Annemarie de Jonge Page 38