Dementie, Annemarie de Jonge

Oorzaken van apathie bij dementie
Apathie komt veel voor bij dementie. Onderzoeken geven aan dat ongeveer 13 tot 55%
van de niet-depressieve demente ouderen lijdt aan apathie. Van mensen die lijden aan
een frontale dementie lijdt ongeveer 77% aan apathie. Mensen die depressief en dement
zijn, lijden in 50% van de gevallen aan apathie. Voor apathie bij dementie zijn wel enige
redenen te geven. Dementie tast de hersenen aan, belangrijke gebieden in dit opzicht
zijn:
Het handelen, het uitvoeren van handelingen wordt moeilijker ten gevolge van de
dementie (apraxie)
Het starten van handelingen, dit wordt vaak een probleem ten gevolge van de
aantasting van de voorhoofdskwabben (vandaar dat mensen met een frontotemporale
dementie vaak aan apathie lijden)
Deze twee redenen maken dat mensen niet komen tot het uitvoeren van een handeling
of dat zij de handeling niet naar tevredenheid kunnen uitvoeren. Er is al gezegd dat
demente mensen vaak nog wel het gevoel onthouden dat ze ergens aan oplopen. Dit
heeft tot gevolg dat er zich een cyclus ontwikkelt van:
Niet komen tot een handeling of de handeling niet naar behoren kunnen uitvoeren
Een vervelend gevoel oplopen door falen of niets bereiken en niet meer
gemotiveerd zijn om ergens aan te beginnen
Bij de volgende keer dezelfde handeling moeten uitvoeren, beginnen met een
vervelend gevoel
De dementerende oudere zal onbewust het uitvoeren van die handeling gaan mijden of in
paniek raken als die handeling uitgevoerd moet worden. Langzamerhand worden er
steeds meer handelingen moeilijk uitvoerbaar en wordt er aan al deze handelingen een
vervelend gevoel gekoppeld en komt de oudere tot steeds minder. (3.3.2 lichamelijke
factoren) Minder dingen presenteren leidt ook tot minder tevredenheid.
In de psychologie is bekend dat lage tevredenheid en hogere stress leidt tot minder
pogingen om iets te bereiken. Opname op een gesloten psychogeriatrische afdeling heeft
ook grote gevolgen. Op zo’n afdeling kun je minder leuke dingen tot uitvoering brengen,
bijv. als je zin hebt in een broodje haring maar er niet uit mag om deze te gaan kopen.
In een verpleeghuis worden ook veel handelingen voor je gedaan. (T Hazelhof, 2004)
3.4.4 Claimend gedrag bij dementie
Claimend gedrag is het herhaaldelijk op dezelfde wijze vragen van aandacht voor zichzelf
door de cliënt terwijl het geven van aandacht aan die cliënt niet leidt tot vermindering
van dit gedrag.
Gedragingen die als claimend ervaren worden zijn: roepen, gillen, achter iemand
aanlopen, om aandacht blijven vragen, steeds bellen.
Oorzaken van claimend gedrag bij dementie
Om claimend gedrag bij dementerende ouderen te verklaren moet er gekeken worden
naar twee zaken tegelijk: de omgeving (3.3.6 sociale omgeving en 3.3.7 woonomgeving)
waarin het plaatsvindt en de beloning van het claimend gedrag.
Omgeving
Doordat iemand dementeert ontstaat er, waar dan ook, een situatie waarin op de oudere
gelet wordt. Tegelijkertijd wordt de omgeving kleiner, de oudere kan zich minder vrij
bewegen. Daardoor ontstaat de situatie dat de oudere voornamelijk contact heeft met
zijn verzorgers. Zowal intramuraal als thuis ontstaat er langzaamaan de situatie dat het
grootste gedeelte van het contact bestaat uit een klein aantal personen. Dementerenden
kunnen nog wel leren van gevoelens/beloningen. De wat beperkte interactie leidt ertoe
dat de oudere maandenlang beloond wordt voor de wijze van contact zoeken die hij
gebruikt. Door allerlei oorzaken kan de oudere echter zeer regelmatig contact gaan
zoeken, bijvoorbeeld door: eenzaamheid, verveling en lichamelijk ongemak dat niet
onder woorden kan worden gebracht. Hierdoor zoekt hij regelmatig contact en omdat er
niet goed omgegaan wordt met deze wijze van contact zoeken, wordt dit gedrag als
claimend ervaren. (T Hazelhof, 2004)
Dementie, Annemarie de Jonge Page 40