Symposiumgids 2008 - Bodembreed

Op weg naar duurzaam bodemgebruik in het landelijk
gebied: gebiedsanalyse, schetsschuiten en
bodemdiensten
Carla Roghair (C.J.Roghair@minlnv.nl)
Berthe Jongejan (B.Jongejan@minlnv.nl)
Dienst Landelijk Gebied
Carla Roghair en Berthe Jongejan
Onder bodemkundigen mopperen we nog wel eens dat de bodem zo weinig meetelt bij gebruik van
diezelfde bodem. Of, zoals een voorzitter van een landinrichtingscommissie ons eens vertelde: “Die
bodem is van groot belang voor hoe je het land in wilt richten. Maar als er besluiten genomen moeten
worden dan telt de korte termijn winst die te behalen valt. De bodem kunnen we immers naar onze
hand zetten”. En zo kwam het dat de ooit eens hoog gewaardeerde, vruchtbare kleigronden in het
landinrichtingsgebied, bij afronding van het project, qua waarde het onderspit moesten delven van de
droge zandgronden. Die zandgronden zijn namelijk erg productief als je ze voorziet van kunstmest,
beregening en bestrijdingsmiddelen.
Het tij is aan het keren. Met de beleidsbrieven bodem en ondergrond gaan we voor een duurzaam
bodemgebruik. Met veel enthousiasme en pittige discussies zoeken we hoe de schop anders de grond
in moet. Dat de bodemkundigen dat niet alleen kunnen bereiken, daar zijn we het over eens.
Voor de Dienst Landelijk Gebied is het ook een uitdaging om de schop anders de grond in te krijgen.
Stel je voor: (uit: Volkskrant, 22 mei 2017)
Gistermiddag is op feestelijke wijze de geboorte
van het nieuwe dorp Steenberger Veld gevierd.
Steenberger Veld is een volledig nieuw gebouwd
dorp in de gebiedsontwikkeling Roden-Leek,
nabij Groningen. Anders dan de bekende Vinexwijken
ademt dit dorp het landschap van lang
vervlogen tijden. Steenberger Veld is gebouwd
op een historische nederzetting uit het bronzen
tijdperk. De ruimtelijke structuur van het dorp
weerspiegelt de structuur van de 3000 jaar oude
nederzetting. Het dorp is gebouwd op een zanduitloper
van het Drents Plateau en kijkt uit over
de lager gelegen veengronden in het westen. Op
de rand van zand en veen zijn enkele biologische
agrarische ondernemingen gevestigd die voor
een groot deel voedsel produceren voor de
lokale markt.
Ten oosten van Steenberger Veld, hogerop op
het plateau en aan weerszijden van de beek,
Waarover gaat nu onze bijdrage in deze sessie?
14
de Lieversche Diep, bestaat de bodem uit zand
en klei. De Lieversche Diep is opnieuw aan het
meanderen gebracht waardoor de wateroverlast
nabij de provinciegrens met Friesland verleden
tijd is geworden. Het voor de natuur interessante
beekdal behoort nu tot de Ecologische
Hoofdstructuur. Bewoners van Steenberger Veld
hebben hier een prachtig wandelgebied
gekregen.
Het ontwerp van Steenberger Veld is tot stand
gekomen in een bijzonder samenspel van
streekbewoners, stedebouwkundigen,
landschapsarchitecten en bodemkundigen. Zo
wordt de energie van het dorp voor een groot
deel geleverd door geothermie (aardwarmte), zijn
de huizen allemaal op zandige bodems gebouwd
en wordt regenwater en grijswater uit het dorp in
een cascadesysteem gezuiverd voordat het op
de beek afwatert.
Het krantenbericht geeft een idee van onze droom. We zien gebiedsontwikkelingen voor ons waarbij
we als mensen ons “doen en laten” weer stevig verankeren in het bodem en watersysteem van het
gebied. Doen en laten duurzaam inpasbaar maken in natuurlijke kringlopen.
Wat kunnen we vanuit DLG doen in een dergelijk proces en wat doen we al?
De Kapstok Gebiedsontwikkeling (DLG, 2007) geeft schematisch de verschillende fasen en thema’s
weer van een gebiedsontwikkelingsproces. “Bodem” speelt op verschillende plaatsen in dit schema
een rol. Om naar een duurzamer gebruik van de bodem te gaan beginnen we in de voorverkenningsfase
met een gebiedsanalyse waarbij we onder andere de kwaliteiten van de bodem