Symposiumgids 2008 - Bodembreed

Harmonisatie van methoden voor risico inschattingen voor
bodemdegradatie in Europa
Christy van Beek & Oene Oenema
Christy van Beek
christy.vanbeek@wur.nl
Oene Oenema
oene.oenema@wur.nl
Alterra, Soil Science Centre, Wageningen, The Netherlands
De Europese Unie maakt zich zorgen over de (toekomstige) bodemkwaliteit in Europa en heeft om die
reden de Bodem Strategie opgesteld. In deze strategie worden 7 bedreigingen benoemd die de
kwaliteit van de bodem nu of op termijn negatief kunnen beïnvloeden. Voor 5 van deze bedreigingen
hebben we gekeken hoe de risico’s gerelateerd aan deze bedreigingen momenteel worden ingeschat
door de verschillende EU lidstaten. Deze bedreigingen zijn erosie, compactie, verzouting, verlies aan
organische stof en landverschuivingen. Risico’s worden ingeschat met behulp van zogenaamde ‘risk
assessment methodologies’ (RAMs) die uit vier stappen bestaan: i) data verzameling, ii) data
verwerking, iii) data interpretatie en iv) risico perceptie (Figuur 1). Voor elke van deze stap bestaan
verschillende benaderingen wat de uiteindelijke risico perceptie (d.w.z. de inschatting van de ernst van
de bedreiging) zeer divers maakt. Dat kan tot vreemde situaties leiden waarbij bijvoorbeeld een
vergelijkbare stress op de bodem in de ene lidstaat wel tot een urgent risico leidt en in de andere
lidstaat niet. Om tot een vergelijkbare risico benadering te komen moeten de RAMs ‘geharmoniseerd’
worden. Harmonisatie van RAMs betekent dat resultaten uitwisselbaar en vergelijkbaar zijn. Hiermee
verschilt harmonisatie van standaardisatie: bij standaardisatie is alles exact hetzelfde. In het
RAMSOIL project is gekeken i) welke RAMs er momenteel gebruikt worden in de EU, ii) waarin deze
RAMs verschillen en iii) hoe ze mogelijk geharmoniseerd kunnen worden.
Data
verzameling
Data
verwerking
Figuur 1. Methoden voor risico-inschattingen van bodemdegradatie bestaan doorgaans uit vier
opeenvolgende stappen.
Om dit doel te bereiken zijn in het voorjaar van 2007 meer dan 200 vragenlijsten verstuurd naar
beleidsmakers en wetenschappers in de EU, waarvan er iets meer dan 100 zijn geretourneerd. Hieruit
bleek dat er ongeveer 26 RAMs aanzienlijk van elkaar verschillen, en dat er heel veel meer verschillen
zijn op detailniveau. Voor erosie bijvoorbeeld bleek dat alle RAMs op één of andere manier gebruik
maken van de zgn. USLE vergelijking, maar dat deze vergelijking in meer of minder complexe
modellen is ingebouwd. De vraag is dan of deze RAMs nog verschillend zijn of dat ze, gezien het
gezamenlijke basis algoritme, nog vergelijkbaar zijn. Belangrijker dan deze constatering was dat de
meeste RAMs incompleet zijn, d.w.z. er wordt een bepaald proces gekwantificeerd (stappen i en ii van
Figuur 1), maar de data interpretatie en de risico perceptie ontbreken vaak. In eerste instantie lijkt dit
wellicht de harmonisatie te bemoeilijken, maar in feite geeft het juist goede kansen: het beste moment
om RAMs te harmoniseren is het moment dat ze worden ontwikkeld.
Om de mogelijkheden voor harmonisatie te analyseren hebben we onderscheid gemaakt in i) de
noodzaak van harmonisatie en ii) de mogelijkheden voor harmonisatie. De noodzaak geeft de
diversiteit in resultaten aan die de verschillende RAMs opleveren. Oftewel, als er heel verschillende
uitkomsten zijn voor vergelijkbare omstandigheden dan is de noodzaak voor harmonisatie hoog. De
mogelijkheden verwijzen naar de diversiteit in benaderingen. Oftewel, als er heel veel fundamenteel
verschillende methoden worden gebruikt dan zijn de mogelijkheden beperkt, maar als de basis van de
verschillende methoden overeenkomt (zoals de USLE vergelijking voor erosie) dan zijn er goede
mogelijkheden voor harmonisatie.
De noodzaak en de mogelijkheden van harmonisatie van bodem RAMs zijn geanalyseerd met behulp
van de zgn. matching index die aangeeft in hoeverre RAMs verschillen per stap in de risico evaluatie.
72
Data
interpretatie
Risico
perceptie