Symposiumgids 2008 - Bodembreed

Wat is de invloed van Europa op onze bodemnormen?
Joke Wezenbeek - Grontmij Nederland B.V
Joke Wezenbeek
De huidige verwachting is dat er geen ‘Europese’ bodemnormen zullen komen. Het huidige concept
van de Kaderrichtlijn Bodem voorziet niet in het harmoniseren van bodemnormen. Maar betekent dit
dat we in de toekomst ‘gewoon onze eigen gang kunnen gaan’?
Grote verschillen in Europa
Met de verschijning van het NOBO-rapport 3 staan de huidige Nederlandse wetenschappelijke en
beleidsmatige keuzes voor de onderbouwing van de bodemnormen op papier. Andere landen maken
andere wetenschappelijke en beleidsmatige keuzes en hebben daardoor andere bodemnormen. Door
het HERACLES-netwerk 4 zijn de in Europa gebruikte afleidingsmethoden voor de onderbouwing van
bodemnormen en de op basis hiervan vastgestelde bodemnormen geïnventariseerd. De resultaten
zijn vastgelegd in een JRC-rapport van ruim 300 pagina’s 5 . De resultaten zijn verrassend:
- in Italië zijn er potentieel onacceptabele risico’s bij een benzeengehalte van 0,1 mg/kg d.s. in de
bodem en in Polen pas bij een benzeengehalte van 12,6 mg/kg d.s. In België ligt een
benzeengehalte van 0,1 mg/kg d.s. op het verwaarloosbaar risiconiveau;
- In Engeland is er bij een arseengehalte van 20 mg/kg d.s. sprake van potentieel onacceptabele
risico’s en in Nederland ligt een arseengehalte van 29 mg/kg d.s. op het verwaarloosbaar
risiconiveau.
Wat moet een Europeaan hier nu van denken? Arseen is toch in Engeland niet veel gevaarlijker dan in
Nederland? En de Polen en de Belgen zijn toch niet ongevoeliger voor benzeen dan de Italianen?
In de Kempen liep men ook tegen verschillen in de risicobeoordeling aan. Aan de Nederlandse kant
van de grens zijn de risico’s van dezelfde concentraties aan dezelfde stoffen met dezelfde oorzaak
‘anders’ dan aan de Vlaamse kant van de grens. Leg dat maar eens uit aan de bewoners.
Roep om harmonisatie van de onderbouwing van bodemnormen
Het is duidelijk dat dit soort (grote) verschillen leiden tot de vraag of er niet meer kan worden
geharmoniseerd. Er kunnen en zullen wel uitlegbare verschillen zijn tussen de normen in het ene land
en in het andere land, maar die kunnen toch niet zo groot zijn. Want iedereen baseert zijn normen op
risico’s voor de mens en het milieu.
De oorzaken van de verschillen
Op het congres ConSoil in juni 2008 gingen verschillende presentaties in op de oorzaken van de
verschillen. Ook het JRC-rapport geeft een uitgebreid overzicht. Er wordt vaak onderscheid gemaakt
tussen verschillen door beleidsmatige keuzes en door wetenschappelijke keuzes.
De verantwoordelijkheid voor verschillen in beleidsmatige keuzes ligt bij de beleidsmakers in de
verschillende landen. Voorbeelden van dit soort keuzes zijn:
- Hoe groot mag het risico zijn op extra kankergevallen als gevolg van bodemverontreiniging?
- Moet ook het ecosysteem worden beschermd? En zo ja: hoe goed?
- Moet er bij een woonsituatie vanuit worden gegaan dat mensen groenten uit hun eigen tuin eten?
En zo ja: hoeveel?
3 NOBO-rapport: NOBO: Normstelling en bodemkwaliteitsbeoordeling, Onderbouwing en beleidsmatige keuzes voor de
bodemnormen in 2005, 2006 en 2007, Ministerie van VROM, 2008
4 HERACLES (Human en Ecological Risk Assessment for Contaminated Land in European Member States) is a long term
research framework to promote the development of common risk assessment tools for soil quality assessment in Europe
5 Derivation methods of soil screening values in Europe. A review and evaluation of national procedures towards
harmonisation, Editor Claudio Carlon, JRC Scientific and Technical Reports, 2007
75