m - Holland Historisch Tijdschrift

Incest in Holland
Op dezelfde dag werd Michiel Pietersz. geconfronteerd met drie andere getuigen: een
buurvrouw en twee vroedvrouwen. Froucke Hellers vertelde dat zij indertijd bij het echtpaar
op een kamer had gewoond. Op een ochtend had zij het dochtertje een paar keer horen
schreeuwen. De volgende dag had Hületge Huygens, de moeder, haar verteld dat het meisje
'van de vader, haar man' was mishandeld. Froucke had toen gezegd: 'lek hebse horen krijten
gisterenmorgen, oft het doen well soude gebeurt wese', maar Hilletge had geantwoord: 'lek
en weet dat niet'. Kort na het gebeuren was de vader ook door een vroedvrouw aangesproken.
In het huis van zijn moeder had deze vrouw gezegd: 'Vriend, nademaell ghij sooverre
vervallen sijt, packt u wegh'. Hij had toen verteld dat hij het niet zo kwaad had gemeend,
maar daarop had zijn schoonzuster geroepen: 'had ghij het soo quaed niet gemeent, ghij
had het soo quaet niet gemaakt'. De dag daarna waren er nog meer vrouwen langsgekomen.
Het gerucht begon zich te verspreiden. Pas op dat moment had hij het raadzaam gevonden
zijn heil elders te zoeken en was hij opnieuw op de vaart gegaan.
Een belangrijk element in de bewijsvoering was de verklaring die werd afgelegd door de
tweede vroedvrouw, Femmetje Henrix. Zij verklaarde onder ede dat de moeder haar het
hemd, het laken en het lichaam van het dochtertje had getoond. Zij had dat onderzocht 'en
geoordeelt, dat sij moeste van een manspersoon geforceert te wesen'. Het inschakelen van
een vroedvrouw is waarschijnlijk zeer gebruikelijk geweest. Als de direct betrokkenen niet
zelf hiertoe besloten, dan was het wel de schout die alsnog een onderzoek liet uitvoeren. In
een rechtszaak uit 1710, een geval waarin een dertienjarig meisje door een buurman is misbruikt,
zien wij hoe de moeder eveneens naar een vroedvrouw is gestapt. Deze laatste constateert
dat het meisje 'geforceert en gebruijkt' is. En als zij vraagt of de man haar meer pijn
heeft gedaan dan zij haar op dat moment moet doen, antwoordt het meisje 'met een bedrukt
weesen': 'Gy doet myn geen seer, maer hy heeft mijn seer gedaen, dat het bloet daerby neder
liep'. Ook toont zij de vroedvrouw haar hemd, dat zowel aan de voor- als de achterkant geheel
bebloed is. 22
De verschillende getuigenissen leidden ertoe dat Michiel Pietersz. op de negentiende
maart opnieuw werd verhoord, maar nu met toepassing van de 'tortuur'. Hij kreeg te maken
met de 'scheenschroeven' en de 'palei'. Met dit laatste instrument kon de verdachte worden
opgehesen en wel zo dat het lichaam op uiterst pijnlijke wijze werd uitgerekt. 23
In het verhoor
staat beschreven hoe de man eerst werd vastgebonden aan de palei, 'met hondert ponden
gewicht aen ijeder groote teen'. Aan zijn linkerbeen werd een scheenschroef aangebracht,
vervolgens werd hij geblinddoekt maar nog niet opgehesen. Eerst werd hem zijn misdrijf opnieuw
'in facie aengeseijt', zowel door zijn vrouw als door zijn dochtertje. Kennelijk moesten
beiden bij de pijniging aanwezig zijn. Maar toen hij bleef ontkennen, werd de tortuur ten
uitvoer gebracht: 'opgehaelt met drijvende gewichten'. Dat werd hem teveel. Ter plekke bekende
hij met zijn 'manlijckheijd' in de 'vrouwelijkheijd' van zijn dochtertje te zijn geweest
en ook 'sijn saet in haer lijf geschoten te hebben'. Wel voegde hij daar aan toe, 'dat het maer
eens gebeurt is, en niet diep daerin en is geweest, oock dat het kind gekreeten heeft'. Omdat
een bekentenis altijd moest worden afgelegd buiten de tortuur ('buijten pijne ende banden
van ijsere') vóór een schavotstraf kon worden opgelegd, werd hem in de dagen daarna zijn
verklaring nog verschillende keren voorgelezen. Ook toen bleef hij bij zijn bekentenis en
22 GA Amsterdam, Notarieel Archief (NA), prot. 8068, akten 88 en 94 (18/9 en 25/9/1710). In een andere zaak
waarin een minderjarig meisje werd misbruikt, ging de moeder eerst naar een vroedvrouw, waarna de schout
een chirurgijn inschakelde. Zie GA Amsterdam, NA 11740, 107 en 108 (24 en 25/9/1747)
Zó Faber, Strafrechtspleging, 112.
68