m - Holland Historisch Tijdschrift

Verzuilingstendensen in Holland, 1850-1925
Afb. 2. Bij de 300-jarige herdenking van de inname van Den Briel (1 april 1572-1872) ontstonden
in een aantal dorpen en kleine steden vechtpartijen tussen katholieken en protestanten. Veel katholie­
ken weigerden deel te nemen aan deze viering van '300 jaar Neêrlaands onafhankelijkheid', omdat
dit wapenfeit, onder andere vanwege de moord op de martelaren van Gorkum (op 9 juli 1572 te Briel­
le), beschouwd werd als het begin van de protestantse overheersing. Deze liberale cartoon bekritiseert
de houding van de katholieken. Roomse, pausgezinde priesters tonen hun ontrouw aan koning en va­
derland, terwijl hun volgelingen protestantse feestvierders een pak slaag geven. Nederlandsche Spectator
13-4-1872.
derkerk waren nu in confessionele handen. 31
In Noord-Holland vaardigden alleen de districten
Haarlemmermeer en Hilversum een confessioneeel kamerlid af (respectievelijk een katholiek
en een antirevolutionair). Noord-Holland bleef een liberaal bolwerk. De verschuiving
vond dus ten zuiden van het IJ plaats.
Voor de opbouw van zowel het katholieke als het antirevolutionaire politieke blok was de
schoolstrijd een belangrijke drijfveer. Een van de belangrijkste zaken die het eerste confessionele
kabinet onder leiding van baron Mackay in 1889 regelde, was de subsidiëring van
het bijzonder onderwijs. Het lijkt erop dat religieus getinte strijdpunten de grote stimulans
vormden in deze eerste fase van verzuiling. Het ging de katholieke en antirevolutionaire
31 Th. van Tijn, 'The party structure of Holland and the outer provinces in the nineteenth century', in: Vaderlands
verleden in veelvoud. 31 opstellen over de Nederlandse geschiedenis na 1500 (Den Haag 1975) 560-589, aldaar 579, 588.
100