m - Holland Historisch Tijdschrift

Verzuilingstendensen in Holland, 1850-1925
nisme en het links-liberalisme. 56
Deze auteurs besteden dus veel aandacht aan de bescher­
mende functie van verzuilde organisaties. Verzuiling kan zo worden opgevat als een traditio­
neel gemotiveerd, maar modern verpakt antwoord op deze nieuwe uitdagingen. De vraag
is echter of daarmee het volledige proces juist is gekarakteriseerd en of op deze manier ook
het succes van de verzuilde organisaties kan worden verklaard.
De oprichting van de katholieke Land- en Tuinbouwbond (LTB) in het bisdom Haarlem
biedt de mogelijkheid wat dieper te spitten in de achtergronden van verzuilingstendensen
in deze periode. Zo ergens het streven naar bescherming van de gelovigen een rol heeft ge­
speeld, dan is het wel bij dit soort initiatieven, die de volle steun genoten van de bisschop.
We kunnen dus nagaan wat de beweegredenen van de initiatiefnemers waren en welk effect
hun maatregelen sorteerden.
In het gedenkboek Blijvende dynamiek, uitgegeven ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan
van de LTB, wordt professioneel beschreven hoe de organisatie met veel hangen en wurgen
in 1915 van de grond kwam. 57
Op dat moment was de concurrentie van andere organisaties
bijzonder sterk. Katholieke boeren en tuinders konden een ruime keuze doen uit de talloze
neutrale organisaties die op lokaal of regionaal niveau de aankoop van landbouwbenodigd-
heden of de verkoop van agrarische produkten verzorgden. Ook konden ze zich aansluiten
bij de interconfessionele christelijke organisaties, de Noordhollandsche en de (veel kleinere)
Zuidhollandsche Boerenbond, of bij de eerbiedwaardige, liberaal getinte Hollandsche
Maatschappij van Landbouw. De meesten kozen voor de neutrale organisaties op dorps- of
streekniveau.
In januari 1914 verzocht bisschop A.J. Cahier de Katholieke Sociale Actie te Leiden het
inititatief te nemen tot de oprichting van een katholieke boerenbond in het noordelijk deel
van Zuid-Holland. Aanleiding was een verontruste brief van de pastoor van Reeuwijk. Rea­
gerend op de mogelijke oprichting van een neutrale organisatie van kaasboeren verklaarde
deze het 'ijselijk' te vinden 'als onze brave boertjes van Zuid-Holland in zulk eene vakveree-
niging moesten optreden en te meer als dit zou geschieden zonder Uw medeweten.' 58
De Ka­
tholieke Sociale Actie (KSA) ondernam in datzelfde jaar actie en slaagde erin in juni 1915
een organisatie op te richten die de boeren en tuinders in het gehele bisdom moest verenigen.
Bij het initiatief van bisschop Callier speelde de pastorale aandrift om de gelovigen te be­
schermen tegen neutrale of liberale organisaties een belangrijke rol. De nieuwbakken leden
van de LTB ontvingen tijdens de oprichtingsvergadering uit handen van hun toekomstige
geestelijk adviseur de veelzeggende felicitaties van de bisschop: 'Een kind wandelt nooit vei­
liger dan aan de hand van zijn moeder, zoo wandelen wij ook het veiligst aan de hand onzer
Moeder de H. Kerk'. 59
Callier was blijkens zijn vastenbrieven diep begaan met het zedelijk welzijn van zijn gelo­
vigen en waarschuwde herhaaldelijk voor moderne gevaren als indecente vrouwenkleding,
toneel, vermaak, zondagsarbeid en gemengde huwelijken. Evenzeer waakte hij voor bedrei­
gingen uit het socialistische en het liberale kamp. Gedurende zijn episcopaat (1903-1928)
moet hij er steeds meer van overtuigd zijn geraakt dat de verdediging van het katholieke ge-
56 Siep Stuurman, Verzuiling, kapitalisme en patriarchaat. Aspecten van de ontwikkeling van de moderne staat in Nederland
(Nijmegen 1983) 319.
57 J.M. van Marrewijk ed., Blijvende dynamiek. 75 jaar geschiedenis van de Katholieke Land- en Tuinbouwbond LTB I
(Haarlem z.j.).
58 Ibidem 21-22.
59 De Tijd 16 en 17 juni 1915; St. Bavo. Godsdienstig weekblad van het Bisdom Haarlem 27-6-1915.
109