Twi%er − april 2008 april 2008 april 2008 - Studievereniging TWIST

11
moet worden. Er wordt wel gezegd dat de r een restcategorie is. Als alle andere
klanken gedefinieerd zijn, dan is elke klank die dan nog niet onder een definitie valt,
een variant van de r. Van de Gooise r kunnen we alleen zeggen dat het een ruisloze
continuant is. Daarmee is hij in ieder duidelijk onderscheiden van getrilde, getapte,
geflapte en geschraapte varianten. Maar binnen de categorie ruisloze continuanten zijn
nog veel variaties op het thema mogelijk. Zo is er de retroflexe r in het Amerikaanse
Engels, die overigens erg lijkt op de sterke variant van de Gooise r. Bij de Gooise r is
variatie mogelijk van zwak aangezet tot heel sterk, hij kan maar hoeft niet retroflex te
zijn, en als hij niet retroflex is kan de articulatieplaats meer naar voren (met de
voorkant van de tong richting gehemelte) of naar achteren (achterkant van tong
richting velum/huig) zitten. Zie verder de publicaties van mijn vrouw over de Gooise
r.
Overigens, als Marc gelijk zou hebben (wat hij volgens mij dus niet heeft), en de
koningin zou een schwa-achtige r uitspreken, dan spreekt ze de r nog steeds uit. Als je
een (onderliggende) klank X uitspreekt als een (oppervlakkige) klank Y dan is er
sprake van substitutie en niet van deletie. Als we paard (met een onderliggende /d/)
normaal uitspreken met een finale [t], dan kun je bezwaarlijk zeggen dat we de /d/
dan weglaten. Nee, dan spreken we hem uit als een [t].
Nogmaals, mijn bezwaar tegen de voorstelling van Marc is louter het misleidend
gebruik van de term ‘weglaten’ c.q. ‘niet uitspreken’. De nieuwslezers hebben die term
letterlijk opgevat en als zij (enigszins verbaasd/ironisch) voordoen hoe de koningin
dan zou spreken, laten ze inderdaad slot-r’en weg, en zeggen dan dat ze niet snappen
hoe hare majesteit dat voor elkaar krijgt.
Referenties:
Van Bezooijen, R. - Kroezen, S. - Van den Berg, R. (2002). Front approximant /r/: A
new and vigorous change in Dutch. Linguistics in the Netherlands 2002. John Benjamins,
Amsterdam.
Van Bezooijen, R. - Giesbers, C. (2003). Breekt ie echt dooi? De verspreiding van de
Gooise r in het Standaardnederlands. Waar gaat het Nederlands naar toe. Panorama van een
taal J. Stroop (ed.) Bert Bakker, Amsterdam, 204-214.
Van Bezooijen, R. (2005). Approximant /r/ in Dutch: Routes and feelings. Speech
Communication 47, 15–31
Van Bezooijen, R. (2006). Het raadsel van de ratelaar. Rondom de r in het Leewarders en het Fries.
Fryske Akademy, Leeuwarden/Ljouwert.
“I shouldn’t have said that I like what you’re saying; I should have attacked you!”
Marc van Oostendorp beseft te laat hoe hij een kritische vraag ook had kunnen
gebruiken.