Twi%er − april 2008 april 2008 april 2008 - Studievereniging TWIST

More documents

Recommendations

Info

door Cor van Bree 4 Vaderland§e Taalkunde Vaderlandse taalkunde. Hoe moeten we deze woordgroep interpreteren? We zouden kunnen denken aan de vergelijkbare woordgroep vaderlandse geschiedenis. Dat kan zijn ‘de geschiedenis van het vaderland’ of ‘het vak dat daarop betrekking heeft’, vgl. “morgen heb ik tentamen vaderlandse geschiedenis”. Zo kunnen we vaderlandse taalkunde interpreteren als ‘de taalkunde van het vaderland’ of ‘het vak dat daarop betrekking heeft’. Maar er is verschil: taalkunde staat niet op één lijn met geschiedenis, wél met geschiedbeoefening, geschiedenis omgekeerd op één lijn met taal. Ik maak een keuze: ik vat vaderlandse taalkunde op als ‘de taalkunde van het vaderland’ (dit stuk is dan een kleine bijdrage aan het vak dat daarop betrekking heeft). Er is trouwens nog een probleem: denken we bij de taalkunde van het vaderland aan ‘de studie van de vaderlandse taal’ of aan ‘de studie van talen in het algemeen door vaderlanders’? En wat is bedoeld met vaderlands of vaderlanders? Denken we daarbij alleen aan ‘Nederlands’ (in verband met ‘Nederland’) c.q. ‘Nederlanders’? Dan dreigen de Vlamingen en wat zij spreken buiten de boot te vallen. Ik moet opnieuw kiezen. Ik vat binnen deze bijdrage vaderlandse taalkunde op als ‘studie van de vaderlandse taal’ waarbij ik vaderlands zo ruim neem dat wat de Vlamingen spreken er ook onder valt. Tenslotte valt het te verdedigen dat we dezelfde voorvaderen hebben. Het prettige van deze definitie is dat we behalve aan de vele ‘vaderlanders’ nu ook aan buitenlanders (echte buitenlanders, dus zonder de Vlamingen) kunnen denken die zich met het Nederlands hebben beziggehouden. Laten we de bijdrage van buitenlanders niet onderschatten. Zoals er belangrijke historici zijn die zich met de geschiedenis van de Nederlanden hebben beziggehouden of nog bezighouden (denk aan Jonathan I. Israel), zo zijn er belangrijke linguïsten die dat met het Nederlands doen of gedaan hebben. Bijvoorbeeld de Amerikaanse hoogleraar Bob Kirsner. Hij heeft zich o.a. met het woordje er beziggehouden, het interessantste, meest Nederlandse, maar ook voor nietmoedertaalsprekers moeilijkste woordje in het Nederlands. Het heeft verschillende functies en heeft twee oorsprongen: reductie van daar en, in partitief gebruik, de genitief meervoud (enclise) van het personale. Vandaar dat het nog altijd twee keer in een zin kan voorkomen: “Zijn er nog schone overhemden? Ja, er liggen er nog een paar.” Kirsner interesseert zich in het algemeen voor al die kleine woordjes waar we als Nederlandssprekenden dol op zijn. Het Nederlands als kleinewoordjestaal. Zo vertelde hij mij het volgende. Toen op een keer de conducteur van de trein zijn kaartje controleerde, zei deze: “Dan moet U wel eventjes in Utrecht overstappen.” De bedoeling daarvan was niet dat hij het overstappen in korte tijd moest zien te verwezenlijken, maar dat het overstappen een moeite van niets was. De bijdrage van buitenlanders is belangrijk geweest en is dat nog. Ik wil nu nog een volgende stap zetten. We kunnen als vaderlanders van hen leren, dat wil zeggen: we kunnen van hen leren met een buitenlandse blik naar onze taal te kijken. We zijn zo gauw geneigd, ook als taalkundigen, om wat onze eigen taal laat zien, als gewoon te beschouwen. Nu, zo gewoon is het Nederlands niet. Denk aan de syntaxis. We plaatsen in hoofdzinnen de persoonsvorm op de eerste of tweede plaats en laten de andere werkwoordsvormen achter in de zin staan. De befaamde ‘tang’. Een vreemde volgorde.
5 De Sanskritgrammatici hebben al geformuleerd dat wat bij elkaar hoort, in de zin ook bij elkaar behoort te staan. Aan die ‘regel’ beantwoordt het Nederlands, samen met het Fries en het Duits, dus niet. Nog zo’n geval is “ijs ben ik dol op”. IJs en dol horen bij elkaar, maar ijs is naar voren gehaald terwijl op eenzaam achteraan is blijven staan (het is ‘gestrand’). Ik heb overigens een taalkundige gekend die deze constructie als niet ‘grammaticaal’ buiten boord wilde houden. Dat hij in gesproken Nederlands schering en inslag is, telde niet mee. Dit laatste voorbeeld brengt me voor een afsluiting op het volgende. Veel van wat we als vreemd of op z’n minst als opmerkelijk in andere talen ervaren, vinden we binnen het Nederlands terug. Het Nederlands als ‘buitenlands’. Maar dan moeten we Nederlands wel ruimer opvatten dan alleen maar als (geschreven) standaardtaal. Toonverschillen (bekend o.a. van het Chinees) kunnen we in Limburg horen, sommige Brabantse dialecten hebben een suizende r (bekend van het Tsjechisch: een r en een z die tegelijk worden uitgesproken), in het Twents maakt men onderscheid tussen ‘wij inclusief de toegesprokene’ (wi) en ‘wij exclusief de toegesprokene’ (wileu) (bekend van Amerikaanse talen), de noordelijke dialecten inclusief het Fries kennen nomenincorporatie zoals bijv. in “vader is naar het land te bieten rooien” (ook bekend van Amerikaanse talen), enz. Het is dus niet nodig om verre reizen te maken om taalexotische ervaringen op te doen. Een retourtje trein is al voldoende. Citaten zijn in deze TWister wederom verspreid te vinden in kaders onder aan de bladzijden. “Indians are not always talking about their harmony with the universe.” Sérgio Meira kijkt verder dan romanticisme. “They had a very boring life; they had to be heroes all the time.” Michiel de Vaan over waarom zoveel Indo-Europese woorden voor ‘man’ ook ‘held’ kunnen betekenen. “Ik heb jarenlang een vegetarische kat gehad, die is 18 geworden. Hij at alleen maar brinta.” Vincent van Heuven “De mens is een omgekeerde garnaal of andersom.” Riny Huijbregts “Apen zijn linksdraaiend.” Ook Crit Cremers blijkt een dierenkenner.
Page 1 and 2: Vaderland§e Taalkunde− courant T
Page 3: Lieve leden en vrienden, 3 De afgel
Page 7 and 8: 7 Dat vertelde ik tijdens dat congr
Page 9 and 10: 9 De reactie van de RVD ging vooraf
Page 11 and 12: 11 moet worden. Er wordt wel gezegd
Page 13 and 14: Dit keer in Ut Haagse Hoekie een st
Page 15 and 16: 15 Als gespreksleider was Bas Harin
Page 17 and 18: 17 Uiteindelijk kwam Sasha tot de c
Page 19 and 20: door Daan van de Velde 19 Onderzoek
Page 21 and 22: 21 keus: hoe lang ga je op een ding
Page 23 and 24: door Daan van de Velde en Alain Cor
Page 25 and 26: 0 9 18 27 35 25 Tel het aantal punt
Page 27 and 28: door Daan van de Velde 27 Ver#lag C
Page 29 and 30: 29 “Ik vind het systeem van AIO-s
Page 31 and 32: 31 In de vorige TWister stond een r

Twi%er − april 2008 april 2008 april 2008 - Studievereniging TWIST

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?