DE ZONDAG IN PLAATS VAN DE SABBAT Ds. L ... - Gekrookte Riet

HOOFDSTUK 12
De professoren en de zondag
We hebben al menig hoofdstukje geschreven over de sabbatstrijd. Meestal moesten we
vermelden hoe de menselijke natuur zich verzet tegen de heiliging van Gods dag. „Het vlees
onderwerpt zich der wet Gods niet, want het kan ook niet”. Deze strijd tegen de rust en de
heiliging van ’s Heeren dag is met de bedorven natuur des mensen gegeven. Want dit is
voor elke beschouwing en beoordeling van het menselijk doen van uiterst gewicht, dat men
de val in Adam niet vergeet. Doch er is ook nog een andere strijd geweest en die ging over
de vraag of er wel een gebod van zondagsrust is. Het is voor mij haast ongelooflijk, gezien
het vierde gebod, dat deze vraag ooit is beantwoord met een ontkenning van het gebod om
de rustdag te houden. Maar het is geschied en ik moet er wat van vertellen nu ik eenmaal in
die zondagsvragen verzeild ben geraakt. Over enkele weken hopen we te gaan vertieren,
zoals de Katwijkers plachten of plegen te zeggen, als zij de ene visplaats verlaten om hun
geluk op een andere plek in zee te beproeven. In de twist over de sabbat was één van de
belangrijkste vragen deze, of het sabbatsgebod eerst op de -Sinaï of reeds bij de schepping
was gegeven. Die vraag was vooral hierom belangrijk, omdat de mening, dat het
sabbats-gebod eerst op de Sinaï was gegeven hand in hand ging met de mening, dat het
gebod als zodanig ons niet meer betrof. Dan is er voor ons geen onderscheid tussen de
dagen meer. Prof. Martinus Schoock beweerde in 1657 in een openbaar geschrift, dat ieder
op zondag werken en allerlei genoegens najagen mocht, dat men gerust openlijk kopen en
verkopen en de herbergen bezoeken mocht, die des zondags evengoed als op de andere
dagen der week geopend mochten wezen. Het behoeft niet te verwonderen dat zulke dingen
niet tevergeefs werden gesproken of worden gesproken. Want ook in onze eeuw kan men
het horen zeggen, dat op zondag alles mag, wat op de werkdagen ook mag. Men schrapt
gewoon het vierde gebod. Ja, zegt iemand, dat zijn -natuurlijk weer die vrijzinnige of
midden-orthodoxe schrijvers. Inderdaad, die voelen het meeste voor vrijheid. Misschien
komt dat, omdat zij een aardige goede natuur hebben en daarom de noodzakelijkheid van de
teugel van Gods gebod niet zo gevoelen. Misschien komt het ook, omdat zij meer uit het
idealisme van de wijsbegeerte, dan uit het realisme van het geloof leven. En misschien is het
niet psychologisch of dogmatisch te verklaren. Maar het feit ligt er. Die de reformatorische
geest van Calvijn in zich hebben, voelen voor de noodzakelijkheid van algemene -regels om
naar te leven. Doch nu komt prof. Gomarus om de hoek kijken. O, zegt u, dat is de strengste
van de strengsten natuurlijk. Dat is die supralapsarist, de man van de kaarsrechte lijn.
Merkwaardigerwijze was hij toch ook de man, die verdedigde, dat de sabbat is ingesteld een
maand na de uittocht uit Egypte. Als er dan in het vierde gebod staat: „Gedenk de
sabbatdag” is bedoeld: de sabbatdag, die kort geleden, naar de beschrijving van Exodus 16,
is ingesteld. Maar als er dan reeds in Genesis 2 van de sabbat gesproken wordt, hoe is dat
dan te verklaren? Dat is een prolepsis, zegt de geleerde man en velen hebben na hem dit
woord herhaald. Met prolepsis of anticipatie bedoelde hij, dat in Genesis 2 de sabbat reeds
wordt genoemd, en dus vooruit genoemd, hoewel ze pas in Exodus voor de Israëlieten is
ingesteld. Erg sterk is deze verklaring van Genesis 2 : 2, 3 niet. Maar de gereformeerde
mannen in de 17e eeuw schrokken wel een beetje van Gomarus. Toch komt het meer voor,
37