DE ZONDAG IN PLAATS VAN DE SABBAT Ds. L ... - Gekrookte Riet

degenen, die niet in de dienst aanwezig kunnen zijn, daar brengen de diakenen het thuis. De
welgestelden en zij die er toe genegen zijn, geven ieder naar zijn vermogen een bijdrage.
Het op deze wijze bijeengezamelde wordt aan de voorganger toevertrouwd. Deze verzorgt
daarvan wezen en weduwen, zieken en armen, gevangenen en vreemde reizigers. Met één
woord, hij wordt een verzorger van alle nooddruftigen”.
Zo hield men ten tijde van Justinus de zondag. Waarom juist deze dag en niet de woensdag
of de vrijdag? De christenen uit die dagen geven altijd ten antwoord: wij vieren deze dag,
omdat Christus op de eerste dag der week uit de doden is opgestaan. De zondag was, een
wekelijks terugkerend Paasfeest. Dat het een dag van blijdschap was, kwam ook uit in
sommige gewoonten. Op de gewone dagen der week baden zij geknield, maar op de zondag
werd staande gebeden. Op de gewone dagen der week wierp de gedachte aan hun vele
zonden en overtredingen hen op de knieën, maar op zondag waagden zij het recht op te
staan voor hun God om de verdienste van Christus en zijn schuldwegnemend lijden.
Maar om nu nog eens op die vraag terug te komen of men op de zondag rustte. Het
antwoord daarop is volgens prof. Adolf von Zahn, dat dit vanzelf spreekt. Omdat het vanzelf
sprak, wordt het weinig opzettelijk genoemd. Tertullianus maakt eens de opmerking: „Wij
moeten ons, volgens de overlevering, slechts op de dag van ’s Heeren opstanding onthouden
van het buigen der knieën en van elke schijn en van alle werk der vreesachtigheid, terwijl
wij ook onze beroepsbezigheden verdragen om de duivel geen plaats te geven”.
Eigenlijk had ik deze uitlating uit de eerste drie eeuwen niet verwacht. Ik had de gedachte,
dat er toen zoveel slaven onder de christenen waren, die nooit aan zondagsrust konden
toekomen en dat de vervolgingen zo zwaar drukten, dat het probleem van de rust op die dag
nog niet bestond. Daar moet ik mij in vergist hebben. Men heeft gevoeld, dat de
samenkomsten der gemeente eis van God waren en dat de rust op die dag geboden was.
Uit de derde eeuw is de zinsnede overgeleverd: „Welke verontschuldiging voor God zullen
zij hebben, indien zij op de dag des Heeren niet samenkomen om het Woord des Levens te
horen!” Men wees soms ook wel op de sabbatsrust der Joden en op hun bezoeken van de
synagoge als op een voorbeeld, waaruit blijkt dat er ook toen reeds trage christenen waren.
Heel duidelijke taal aangaande de zondag wordt gesproken in een referaat, dat wel
toegeschreven wordt aan Eusebius van Emesa en dat uitgesproken zou zijn nog in de vierde
eeuw. De schrijver zet de zondagsviering naast de sabbatsviering. Mozes gaf aan de -Joden
de Sabbat, Christus gaf aan heel de wereld de zondag. Zondag en sabbat zijn gegrond op de
ingeschapen rustdag uit Genesis 2. Bij sabbat en zondag kan men zingen: „Dit is de dag, de
roem der dagen”. Het naaste en eerste doel van de zondagsviering is de godsdienstoefening.
„Om geen andere redenen zijn wij verplicht de dag des Heeren te houden, dan dat wij,
rustend van onze arbeid, tijd hebben voor de godsdienstoefening. Het is niet genoeg, dat wij
ons van arbeid onthouden, wij moeten ons ook van het verkeerde en boze vrijmaken”.
Is de zondag er om plezier te maken? „Nee”, zegt Eusebius, „wee hen, die op de dag des
Heeren muziek maken en dansen”. Laat ons echter vrolijk zijn, niet zo, dat wij door drinken
en overvloedig eten onze ziel verduisteren, maar zo dat wij overvloedig genieten van de
Heilige Schriften en juichen in de zangwijzen van de profeet David”. Met de volgende
woorden pleit de schrijver voor de rust van de arbeiders: „Daar komt een dagloner in uw
huis en neemt uw werk op zijn schouder. Hij werkt zich in ’t zweet en durft in de zes
werkdagen nauwelijks zijn hoofd op te heffen en te kijken hoe laat het is. Deze verwacht de
dag des Heeren met groot verlangen, om tenminste deze dag het stof van zich af te schudden
en uit te rusten. En dat zoudt gij hem niet toestaan? Och toe, zegt mij eens, hoe u dat wilt
8