DE ZONDAG IN PLAATS VAN DE SABBAT Ds. L ... - Gekrookte Riet

HOOFDSTUK 14
De zondag in Zeeland vóór 1620
In de Christinnereis, het vervolg op de Christenreis, beide geschreven door John Bunyan,
komt onder meer de figuur van Eerlijk voor. Hij kwam uit de stad Stompheid. Volgens
Eerlijk zelf ligt die stad nog 4 graden noordelijker dan de stad Verderf. Daar is totaal geen
gevoel voor godsdienst. Hij zegt: „In mijn land zijn de mensen als ijsbergen. Ik was de
grootste ijsberg. Maar toch deed de Zon der gerechtigheid mij smelten”. In zijn jeugd had
Eerlijk vriendschap gesloten met Goed Geweten. Die band is -altijd gebleven en Eerlijk
heeft daar een bijzonder genoegen van gehad, toen hij de doodsrivier overging. Want hij is
inderdaad -gestorven. Vermoedelijk is hij de laatste van zijn geslacht, want het is moeilijk
om een eerlijk mens ergens te vinden. Neem nu bijvoorbeeld het geslacht van schrijvers in
boeken of cursussen of kranten. Die moesten nooit iets durven neerschrijven zonder dubbele
controle.
Maar wat valt dat tegen. Zo kreeg ik een cursus in mijn handen, getiteld: „De stem der
profetie”. De schrijver daarvan is vast geen kleinzoon van vader Eerlijk. Ik kwam er
tenminste een heel -andere voorstelling over het ontstaan van de zondag in tegen dan de
bronnen ons geven. Daarom wil ik nog even een paar feiten vastleggen.
De bijeenkomsten op zondag, dat is op de eerste dag der week, zijn direct met de dag der
opstanding begonnen. Daarvan geven Johannes 20 : 7; 1 Cor. 16 : 2 en Openbaring 1 : 10
genoegzaam Bijbels getuigenis. Weliswaar onderhielden de christenen uit de Joden ook de
Joodse sabbat, maar dat deden zij ook met de Joodse offeranden en heel de wet blijkens
Handelingen 21 : 15 - 25. De heidenen hebben nooit de Joodse sabbat gehouden. Voorzover
de Galaten daartoe neigden heeft de apostel Paulus hen hevig berispt, Gal. 4 : 10. Het oudste
geschrift van de christenen – na de boeken van het Nieuwe Testament – spreekt over de
godsdienstoefening op de zondag, hier genoemd „de dag des Heeren”.
Dat is nog vóór het jaar 100. Justinus noemt in 155 de eerste dag der week, op welke de
christenen kerk hielden, de dag der zon. Hij schreef immers aan de keizer en zo noemden de
heidenen deze dag, net als wij dat plegen te doen: zondag. Op die dag werd door de hele
christenheid gerust en gekerkt. Tertullianus geeft daarvan getuigenis omstreeks 200. En als
dan Constantijn de Grote keizer wordt, schrijft hij de rust van de eerste dag ook aan de
heidenen voor. Dat heeft niet te maken met tegemoet komen aan de dienst van Mithras ofzo.
Het tegendeel is waar.
Dit zijn de feiten, waarover we uitvoeriger hebben geschreven.
Maar nu weer eens wat anders. We hebben reeds uiteengezet, dat overal in onze kerk na
1572 geijverd werd voor een goede zondagsviering. Maar wat is een goede zondagsviering?
Is één kerkdienst al goed of zijn twee kerkdiensten pas het rechte? Het schijnt, dat men
daarover in Zeeland het eerst is begonnen te twisten. Sommigen waren in deze provincie
voorstanders van een strenge praktijk. Dat is hier en daar nog wel. In nauwgezette
zondagsviering zocht men, meer dan elders, één der hoofdpunten der christelijke
vroomheid. Men verklaart dat uit de aard der Zeeuwse vroomheid. Het kan best waar wezen.
Wat mij dan -echter verwondert, is dat men in Zeeland puur vrijzinnige, puur ethische,
43