DE ZONDAG IN PLAATS VAN DE SABBAT Ds. L ... - Gekrookte Riet

HOOFDSTUK 2
De zondag en de oude kerk (2)
Uit verschillende Schriftplaatsen hebben we in ons vorige hoofdstuk laten zien hoe men
onder de eerste christenen de eerste dag der week vierde als de dag des Heeren, waarop men
met de gemeente samenkwam.
De gewoonte om de zondag te vieren, heeft zich - dat spreekt haast vanzelf - door de gehele
heiden-Christelijke Kerk snel verbreid. Daar kan ik wel een paar getuigen voor aandragen.
We -beginnen met een boekje dat wel het oudste is van de christelijke literatuur. Ik bedoel:
„De leer des Heeren door de twaalf apostelen aan de volkeren”. Dit boekje dateert, volgens
prof. -Sizoo uit het laatst der eerste eeuw.
Zeer bekend is, wat Plinius, de stadhouder van keizer Trajanus, in Klein-Azië over de
gewoonte der eerste christenen heeft geschreven. De christenen waren gewoon op een
vastgestelde dag, voor het opgaan der zon, bijeen te komen, Christus als hun God samen een
loflied te zingen, zich door een eed tot een deugdzaam leven te verbinden, en des avonds
wederom samen te -komen om een maaltijd te houden. Die vastgestelde dag is
vanzelfsprekend onze eerste dag der week. U ziet wel, dat de christenen op die „vastgestelde
dag” twee keer samen komen. Zouden ze op die zondag ook gewerkt hebben?
Dat is wel een interessante vraag. Maar laten we eerst eens bezien wat Justinus de Martelaar
ons in 155 te vertellen heeft. Men -rekent hem tot de zogenaamde Apologeten, de
verdedigers van het Christendom tegenover de heidenen. Justinus is in Sichem geboren uit
heidense ouders. Hoe hij tot het Christendom kwam, vertelt hij zelf in een van zijn werken.
Hij kwam in aan-raking met een eerwaardige grijsaard, die hem er op wees, dat bij de
filosofen de rust der ziel niet gevonden kon worden; daarvoor moest hij zich wenden tot de
profeten, die hem de kennis konden schenken van God de Schepper en van de door Hem
gezonden Christus. Grote indruk maakte op hem de blijmoedigheid, waarmee de christenen
de marteldood tegemoet gingen, en ook hun leven wees hem er op, dat hun leer van
Goddelijke oorsprong moest zijn. Toen hij het christelijk geloof omhelsd had, bleef hij de
filosofenmantel dragen en als rondreizend filosoof predikte hij het Christendom. Te Rome
behandelde hij een tijdlang in een eigen gehoorzaal voor een grote schare toehoorders de
christelijke leer. Omstreeks 165 is hij daar, tegelijk met zes -andere christenen door
onthoofding de marteldood gestorven.
In de eerste Apologie, die hij schreef vertelt hij ook van de zondag. Het boek is bestemd
voor de keizer Antonius Pius. Hij schrijft daar: „Op de zogenaamde dag der Zon komen alle
christenen, die in de steden of op het land wonen, bijeen en worden de Herinneringen der
Apostelen (d.i. de Evangeliën) of de Schriften der profeten voorgelezen, voor zover de tijd
het toelaat. Heeft de voorlezer opgehouden dan begint de voorganger der gemeente een
preek, waarin hij vermaant en aanvuurt tot navolging van de edele gelezen waarheden en
voorbeelden. Vervolgens staan wij allen op om te bidden. Daarna worden brood en wijn en
water binnengebracht. (Dat gebeurt alles in één dienst, des morgens, de dienst zal dus wel
niet na vijf kwartier geëindigd zijn). Daarna bidt en dankt de voorganger „naar vermogen”.
Dit zal betekenen, dat hij het niet naar een vast formulier doet! De gemeente stemt in met de
gebeden door haar „amen”. Vervolgens worden de tekenen van brood en wijn genoten, en
7