DE ZONDAG IN PLAATS VAN DE SABBAT Ds. L ... - Gekrookte Riet

vroeger ook puur confessionele, en nu nog puur gereformeerde gemeenten heeft in de
Hervormde Kerk. Het zwaarste en ’t lichtste vindt men er. Gemeenten, met trouwe kerkgang
en daarnaast soms een groot eiland met zeer slappe kerkgang. Die Zeeuwse vroomheid kan
toch blijkbaar alle vormen aan-nemen. Het kan echter waar zijn, dat zij het meeste leeft bij
een gereformeerde prediking, die het bevindelijk element niet verwaarloost. Dan moeten de
kerkeraden ijveren om deze prediking in alle gemeenten te brengen, want dat is ongetwijfeld
in de weg van de gehoorzaamheid aan Schrift en Belijdenis.
Wat was die erg strenge zondagsviering? Ds. G. Udemans heeft er als volgt over
geschreven. De hoofdzaak van het vierde gebod is, dat wij één dag in de week geheel
afzonderen voor de dienst Gods. Verboden is alles wat de mens belet de zondag te vieren:
duivelse werken als vechten en ledigheid, wereldse werken als oogsten en vergaderen,
ontspanning als kaatsen. Onze ontspanning moeten we op de zes werkdagen zoeken. De
verkwikking van de zondag bestaat in rust van de arbeid, samenspreking met vromen,
godzalige wandelingen na de kerkdienst. Deze ontspanning geeft meer verkwikking dan
vechten en drinken. Alle werken van godzaligheid, barmhartigheid en presente nood zijn
geoorloofd. Presente nood geeft dokter en vroedvrouw, maar ook de dijkwacht en de soldaat
verlof om te werken. Tegen het water en tegen de vijand moet alle verzet worden geboden.
De regel van Matth. 12 : 7 geldt voor ziekte. Israël trok ook op de sabbat rond Jericho.
Volgens Udemans is het vierde gebod moreel en eeuwig. Alleen is de dag veranderd door de
Apostelen en de Kerk, opdat we de opstanding van Christus gedenken en is de strenge rust
verzacht. De zondag is een feestdag des Heeren. Die dag moet onze ziel reine klederen
aantrekken, ’s morgens vroeg opstaan, de eeuwige dingen overdenken, de kerkdienst
bijwonen, daarna onze tijd heilig besteden. Schepen mogen op zondag niet uitvaren of
binnenkomen. Tot zover Udemans. Zoals hij waren er meer. Voor ons besef zit er niets
bijzonders in deze zondags-opvatting. Zo hoort het toch te wezen, zou ik zeggen. Ten
overvloede zij opgemerkt, dat de kerkeraad van Zierikzee, de standplaats van ds. G.
Udemans, zich beijverde om de schippers en de vissers over te halen ’s zondags niet te
varen of te vissen. Ook ds. W. Teellinck ijverde in Middelburg voor een goede
zondags-viering. Zijn zoon vertelt van hem, dat hij in Middelburg met veel zegen heeft
gewerkt: „Want in korte tijd na zijn komst -aldaar in 1613, met de hulp van zijn
medebroeders, is er een opmerkelijke verandering in ijver tot het gehoor van Gods Woord,
tot het betrachten van alle geestelijke oefeningen, tot het vieren van de dag des Heeren,
bespeurd geworden”. Daar in Middelburg was echter ook ds. G. Burs en die was het
helemaal niet met Teellinck in het stuk van de zondag eens. Zo schijnt het op de Synode van
Dordrecht in 1618 gekomen te zijn. Het is tenminste een ouderling uit Middelburg, die een
vraag over de sabbat ter synode brengt. Deze ouderling was echter niet zo’n voorstander van
de strenge zondagsviering. Deze Hosbergius stond de mening voor, dat de zondag los staat
van het vierde gebod. Ds. G. Udemans bestreed dit vanzelfsprekend, zodat de Zeeuwse
afgevaardigden verdeeld bleken op dit punt. De Zeeuwse vroomheid was dus ook hier niet
zo’n vaststaande zaak. Maar gevoegelijk kunnen we aannemen, dat het merendeel van
Zeeland ijverde voor een rechte zondagsviering. En daar kwam dan het verzet weer tegen
van anderen. Dat is duidelijk uit een stuk van de kerkeraad van Zoutelande, gedagtekend 1
september 1613. De kerkeraad schrijft aan de classis Walcheren, in Arnemuiden vergaderd.
Hij klaagt over de zondagsontheiliging, gelijk zo menige kerkeraad. Maar nu komt er een
narigheid bij. Het is deze narigheid, dat men die ontheiliging openlijk gaat verdedigen.
„Want een van onze ouderlingen hierover aangesproken en bestraft zijnde, hield vol, dat hij
44