De casus Inburgering en Nationaliteitswetgeving

de inburgeringswetgeving: veronderstellingen en bevindingen in een breder perspectief
in de literatuur wordt de nodige kritiek geuit op de bovengenoemde verschuivingen
binnen het beleid. Door sommigen wordt in deze context – niettegenstaande de
herhaalde uitlatingen van regeringszijde dat assimilatie niet het uitgangspunt kan
en mag zijn – van een ‘assimilatiedruk’ uitgegaan (zie voor een overzicht Fermin
2001: 30-32). Zo schrijft Vermeulen bijvoorbeeld in het jaar 1996 – twee jaar vóór
de inwerkingtreding van de Win 1998 die met aanzienlijk minder verplichtingen
gepaard ging dan de huidige Wi 2007 – dat er markante overeenkomsten bestaan
tussen het nederlandse inburgeringsbeleid en de Amerikaniseringsprogramma’s
die in de Verenigde Staten vlak voor de Eerste Wereldoorlog werden georganiseerd
voor immigranten. ofschoon het nederlandse inburgeringsbeleid formeel geen
assimilatie ten doel heeft, zoals deze Amerikaniseringsprogramma’s, verhogen ze
volgens Vermeulen duidelijk de assimilatiedruk en leggen ze het zwaartepunt bij
adaptatie van de individuele migrant. in het verlengde hiervan geeft Vermeulen dan
ook de voorkeur aan het ‘oude’ beleid van integratie met behoud van eigen identiteit
(Vermeulen 1996).
ook anderen zijn de mening toegedaan dat de verandering in het beleid in de jaren
’90 richting een meer op individuen gericht Sociaal-economisch integratiebeleid
aanpassing aan het heersende sociale en culturele patroon stimuleert en ook zij
achten het beleid van de jaren ’80 in dit opzicht aanbevelenswaardiger (Mulder
1994; Van Thijn 1997). Glastra en Schedler gaan jaren later, wanneer de Win 1998
reeds geruime tijd in werking is getreden, in een aantal publicaties nog een stap
verder en karakteriseren het inburgeringsbeleid als een ‘beschavingsoffensief’ dat in
essentie op een ideologie van culturele assimilatie is gebaseerd (Glastra en Schedler
2001; Glastra en Schedler 2003).
Koenis is daarentegen een andere visie toegedaan dan bovengenoemde auteurs en
heeft de nodige bedenkingen bij een beleid gericht op integratie met behoud van
eigen identiteit. Hij vraagt aandacht voor het gevaar van de ontvangende samenleving
om:
“nieuwkomers vast te pinnen op hun culturele identiteit (…). Het ergste wat
immigranten kan overkomen is dat culturele afstand en vreemdheid als het
ware ingebouwd worden in het politieke weefsel van de samenleving (…). Dan
slaat culturele vreemdheid om in maatschappelijke uitsluiting” (Koenis 1997:
72).
Koenis heeft hierbij bezwaren tegen een homogene, essentialistische invulling van
de term ‘cultuur’ dat in zijn visie ook ten grondslag ligt aan de plicht tot inburgering
van migranten in de nederlandse cultuur. cultuur dient volgens hem pluralistisch
te worden geïnterpreteerd. in de contemporaine parlementaire discussie is dit
97