'Soldaat ende Zeemanschap' - Nederlands-Russisch Archief Centrum

van kapitein-commandeur Wybrandt Scheltinga, en het schip De Moskou, kwamen dicht in de
buurt van de drie Zweedse schepen. De rest van de Russische vloot was ver achter, volgens de
Zweden te wijten aan slecht zeemanschap.
De achtervolging duurde tot 8 uur ‘s ochtends, toen het Zweedse schip Ösel, waar
Raab het commando over voerde, aan de grond liep. Spoedig daarna liep het schip de Wijburg
ook aan de grond. Het lukte Raab om weer los te komen. Terwijl de Wijburg in brand werd
gestoken waren de drie Zweedse schepen ontkomen en hadden zich weer bij de vloot van
vice-admiraal Lillie bij Helsingfors gevoegd. 106
Vijf verbrande schepen
Terwijl het Cruys niet lukte de 3 Zweedse schepen te overmeesteren deed zich een ander
incident voor. Vanwege de alarmerende berichten dat een Zweedse vloot zich bij Helsingfors
zou ophouden, begaf graaf De Bozzis zich met zijn galeien en bombardeerschepen naar
Helsingfors. De Bozzis stelde zijn schepen op langs de oever bij de andere Russische troepen
en vormde een batterij om de vijandelijke schepen te kunnen verjagen. Volgens het dagboek
ging de Tsaar na het bericht van de vijandelijke vloot in een snauw naar Helsingfors. 107
In een brief aan de Staten-Generaal schreef de Nederlandse resident te St. Petersburg
De Bie dat de Russische troepen bij het verrassen van Helsingfors vijf Nederlandse schepen
hadden verbrand. Daarbij was een schipper gewond geraakt en 21 bootslui vermoord door het
Russische leger. De Tsaar had hierop gereageerd door De Bie te overtuigen dat de schippers
zelf aan hun ongeluk schuldig waren. Ze zouden geen zeebrieven en andere documenten
hebben vertoond aan de Russische commandanten, en onder het kanonvuur van de Zweedse
oorlogschepen hebben gelegen. De Griekse schout-bij-nacht De Bozzis had deze schepen
daarom voor Zweedse proviandschepen aangezien. Generaal-admiraal Apraksin zou orders
hebben gegeven om de schepen te overmeesteren. 108
Volgens het rapport van De Bie hadden de Nederlandse schepen toen zij de Russische
vloot in het gezicht kregen zich teruggetrokken in een bocht zeer ver van de stad. Ze zouden
een vlag van wel tien kleden groot hebben laten waaien. Dit was bedoeld als signaal dat ze
ongewapend en geen vijanden waren. Toen de schepen geënterd werden door de Russen
hadden de Nederlanders vergeefs hun zeebrieven laten zien, waarop ze door de Russen
werden mishandeld. Vooral de Griekse schout-bij-nacht zou een uitzonderlijke lust tot
plunderen hebben gehad. ‘dat niet tegenstaande sij genoegsaam de hollantsche vleugels en
vlaggen hadden konnen kennen, hij dogh de scheepen voor sweedsche proviant schepen
hadde gelieven aan te sien, waar uijt klaarlijk af te neemen was dat sijn oogmerckt niet
anders was geweest als sijne beurs bij dit voorval te vullen.’ Nadat de vijf schepen waren
geplunderd werden ze in brand gestoken. Graaf De Bozzis hield een arme schipper nog 24 uur
zonder water of brood als gevangene. 109 De Bie probeerde voor de gekwetste Nederlandse
zeelui schadevergoeding te verkrijgen. De Tsaar bleef van mening dat het een ongeluk was
geweest, te wijten aan de zeelui zelf. Wel beloofde de Tsaar dat er een inquisitie zou komen
vanwege het doodslaan van de zeelui. 110 De Bie zou nog vele jaren proberen om een
schadevergoeding voor de zeelui te verkrijgen tot grote ergernis van de Tsaar.
Nadat De Bie de Tsaar om schadevergoeding had gevraagd vanwege de vijf verbrande
schepen vertrok Peter I naar Peterhof. Vanuit Peterhof wilde de Tsaar zich met 13
106
C.A.G. Bridge, ed., History of the Russian Fleet under the Reign of Peter The Great by a contemporary
Englishman (1724) (Londen 1898-9) 24 noot 3.
107
G.J. Deder ed., Tagebuch Peters des Grossen vom jahre 1698 bis zum schlusse des Neustadter friedens
(Berlin 1773) 562.
108
De Bie, 15 juli/11 augustus 1713 ordinaris, ARA 263 toegangsnr. 1.01.04, inv. nr. 7367I. 430-434.
109
De Bie, 15 juli/11 augustus 1713 ordinaris, ARA 263 toegangsnr. 1.01.04, inv. nr. 7367I. 430-434.
110
De Bie, ? juli/ ? augustus 1713 ordinaris, ARA 263 toegangsnr. 1.01.04, inv. nr. 7367I. 439.
21