25.09.2013 Views

'Soldaat ende Zeemanschap' - Nederlands-Russisch Archief Centrum

'Soldaat ende Zeemanschap' - Nederlands-Russisch Archief Centrum

'Soldaat ende Zeemanschap' - Nederlands-Russisch Archief Centrum

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

en door Peter I geadeld. Wybrandt Scheltinga werd in 1703 samen met 64 andere officieren<br />

aangenomen om te dienen op de <strong>Russisch</strong>e vloot. 4 Aangezien de <strong>Russisch</strong>e bronnen niets<br />

vermelden over de afkomst van Wybrandt Scheltinga, is niet veel bekend over zijn leven in de<br />

Republiek.<br />

Na enig onderzoek werd duidelijk dat de Wybrandt uit het Friese plaatsje Engwierum<br />

afkomstig was, maar na een bezoek aan het Rijks <strong>Archief</strong> in Friesland bleek dat de dooptrouw<br />

en begrafenis registers van Engwierum pas vanaf 1700 beginnen en derhalve de<br />

geboortedatum niet meer was te achterhalen. Omdat Scheltinga uit Friesland kwam is het<br />

aannemelijk dat hij werkzaam moet zijn geweest bij de Friese Admiraliteit. Helaas bleek dat<br />

de archieven van de Friese admiraliteit tot twee keer toe zijn afgebrand zodat ook hier niets<br />

gevonden kon worden. Onderzoek in het Algemeen Rijksarchief naar de aanwezigheid van<br />

Scheltinga bij de overige vier admiraliteiten leverde niets op. Het is goed mogelijk dat<br />

Wybrandt Scheltinga voordat hij overging in <strong>Russisch</strong>e dienst geen bijzondere positie<br />

bekleedde. Aangezien Cornelis Cruys door Peter de Grote van derde onder-equipage meester<br />

tot vice-admiraal werd gepromoveerd, kan het zijn dat Scheltinga op de <strong>Nederlands</strong>e vloot<br />

geen rang van betekenis had. Om deze reden zal ik mij grot<strong>ende</strong>els beperken tot Scheltinga’s<br />

carrière op de <strong>Russisch</strong>e vloot.<br />

Deze scriptie valt uiteen in drie hoofdstukken. Deze verdeling is gemaakt op basis van<br />

de concentratie van bronnenmateriaal. In de beginjaren van de <strong>Russisch</strong>e vloot werden er<br />

nauwelijks missies op zee uitgevoerd en was Tsaar Peter bezig om zich een toegang tot de<br />

Oostzee te bevechten met het leger. Om deze reden is het bruikbare bronmateriaal over de<br />

periode dat Scheltinga kapitein was beperkt. Dit materiaal behelst vlootregulaties en algemene<br />

orders van vice-admiraal Cornelis Cruys. Op dat moment lag het accent vooral op de opbouw<br />

van de <strong>Russisch</strong>e vloot. Deze periode begint in 1703 toen Scheltinga in <strong>Russisch</strong>e dienst trad<br />

en eindigt in 1712 toen Scheltinga vanuit Woronezj terugkeerde naar St. Petersburg. Het<br />

eerste hoofdstuk begint met een algemene inleiding over vlootoperaties tijdens de eerste jaren.<br />

Daarna zal de rol van kapitein Scheltinga gedur<strong>ende</strong> die periode behandeld worden.<br />

Het tweede hoofdstuk handelt over de periode van 1712 tot en met 1714. In 1712<br />

promoveerde Wybrandt Scheltinga tot kapitein-commandeur vanwege trouwe dienst aan<br />

Rusland. Het bronmateriaal wordt nu specifieker en beslaat orders van kapitein-commandeur<br />

Scheltinga zelf en correspondenties met zijn superieuren. In 1713 en 1714 vond een proces<br />

plaats waarbij uiteindelijk de vice-admiraal Cornelis Cruys samen met de kapiteinscommandeur<br />

Wybrandt Scheltinga, Abraham Rees en de kapitein Joost Degruijter werden<br />

veroordeeld. Door middel van getuigenverklaringen die tijdens het proces gehoord werden<br />

kon een aantal missies op zee worden gereconstrueerd.<br />

De grootste concentratie aan bronmateriaal beslaat de jaren 1714 tot en met 1718.<br />

Deze periode vormt dan ook het derde hoofdstuk. Gedur<strong>ende</strong> dit tijdvak speelden een aantal<br />

belangrijke zaken een rol in het leven van Wybrandt Scheltinga. In 1714 boekte Rusland een<br />

overwinning op de Zweden tijdens de zeeslag bij Hangö. Daarna werd Scheltinga naar de<br />

Republiek gestuurd om zeelui te werven voor de vloot. De wijze waarop deze missie verliep<br />

is veelzeggend voor de belangen van Rusland en de Republiek die speelden tijdens de Grote<br />

Noordse oorlog. Nadat deze missie volbracht was, kreeg Scheltinga de opdracht het bevel te<br />

voeren over een <strong>Russisch</strong>e eskader dat deel uitmaakte van een gecombineerde handelsvloot.<br />

Deze vloot was opgericht om handelsschepen uit de Republiek en Groot Brittannië<br />

bescherming te bieden tegen Zweedse kapers.<br />

4<br />

J.S.A.M. van Koningsbrugge, The Dutch Republic, Sweden and Russia, 1697-1708, and the secret activities of<br />

Cornelis Cruys and Johannes van den Bugh in; Waegemans, E., Ed., Russia and the Low Countries in the<br />

Eighteenth Century (Groningen 1998) 56. RGADA, Fonds 329, 1703, Ed. Chr. 40, Cruys aan Golovin,<br />

21.06.1703, RGADA, Fond 329, 1704 Ed. Chr. 69, Cruys aan Golovin, 23.05.1704, RGADA 329, 1704, Ed.<br />

Chr. 100, Overzicht van <strong>Nederlands</strong>e zee officieren die in <strong>Russisch</strong>e dienst traden, 01.05.1704. O.S.<br />

5

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!