'Soldaat ende Zeemanschap' - Nederlands-Russisch Archief Centrum

Toen kapitein Rigo bij de vice-admiraal aan boord kwam was Cruys van mening dat
het te laat was om de vijand nog in te halen omdat kapitein-commandeur Rees op dat moment
al terug kwam. 140 In ieder geval had Cruys nooit signaal gegeven voor kapitein-commandeur
Rees om van de vijand af te wenden. 141 Uit de getuigenverklaringen van een aantal
onderofficieren bleek dat nadat de vice-admiraal de rode vlag liet zakken, de kapiteincommandeur
Rees van de vijand afweek. Volgens de luitenant Feodrov Glasoff die op schip
van Rees diende had Rees alle officieren van zijn schip bijeengeroepen en gezegd; ‘wij
kunnen niet langer vegten naer de maal de vice admiral de roode vlag heeft neer laaten
haelen.’ 142 Dit signaal werd door Rees dus geïnterpreteerd om zich terug te trekken.
Polarisering
Na de eerste verhoren bleek als belangrijkste probleem van de missie in 1713 dat viceadmiraal
Cruys zijn vlag op een ander schip had moeten zetten op het moment dat De Riga op
de bodem vastliep. Deze kritiek werd door de vice-admiraal afgewimpeld op zijn twee
kapiteins-commandeur. Zij zouden zich niet hebben gedragen als waardige zeelui. Ten eerste
waren Rees en Scheltinga schuldig aan het gegeven dat de vijand niet geënterd was. Cruys
had daartoe op 8 mei duidelijk bevel gegeven. Op 11 juli werd het signaal gegeven dat ieder
zijn best moest doen om de vijand aan te vallen en te enteren. Vooral kapitein-commandeur
Scheltinga en de vier voorste kruisers hadden toen meer hun best moeten doen.
Kapitein-commandeur Scheltinga had geen zeil moeten minderen zodat de vijandelijke
commandeur geënterd had kunnen worden. Daarnaast had hij zijn post niet waargenomen.
Toen de vice-admiraal dicht in de buurt kwam had Scheltinga de noordelijkste Zweed moeten
aantasten. Dit alles had Scheltinga volgens Cruys verzuimd. De vice-admiraal vond het
onbegrijpelijk dat de kapiteins-commandeur beweerden dat ze geen signaal tot enteren hadden
gekregen. Volgens Cruys waren die duidelijk gegeven op 8 mei en 11 juli. ‘hieruit blijkt
klaarlijk dat de beide capt commandeurs en de vier cruijsers geen schriftelijke ordres nog
zeijnen geobserveerd hadden maar deselve veragt hebben en op die wijs den vice-admiraal
alleen aan den vijand op t’offeren gesind zijn geweest.’ Cruys schreef daarnaast aan de
krijgsraad dat zij in acht moesten nemen dat twee schepen op een klip vast zaten, een schip
een kanonskogel in de kruitkamer had gekregen en een machtig Zweeds eskader in de buurt
was. Uit dit laatste blijkt dat Cruys vreesde slaags te raken met dit Zweedse eskader. 143
Over de kapitein-commandeur Rees schreef Cruys, dat hij geen artikelen had
gevonden waaruit bleek dat als het eerste schip beschadigd raakt en de rode vlag neergehaald
werd, de derde officier van de vloot zich terug diende te trekken. Cruys had daartoe geen sein
gegeven. De bewijsvoering voor het verkeerde handelen van Rees bleek volgens Cruys uit het
6 e en 8 e artikel. Volgens het 6 e artikel mag niemand van de vijand afwijken, pas als er
aantoonbare schade aan een schip zou zijn. Volgens het 8 e artikel moet de schout-bij-nacht het
commando overnemen als de vice-admiraal daartoe niet meer in staat is. De punten die de
vice-admiraal aandroeg tegen de handelswijze van kapitein-commandeur Rees lijken gegrond.
Er werd alleen niet gesproken over de omvang van de schade dat het schip van Rees had
opgelopen. 144
De wandaden van kapitein-commandeur Scheltinga motiveerde Cruys met het 11 e
artikel. Hieruit blijkt dat indien een schip voordeel van wind mocht hebben, de kapitein zijn
140
RGAVMF Fond 223, inv. 1, zaak 18, ondervraging van kapitein Rigo (..O.S.) 138-139.
141
RGAVMF Fond 223, inv. 1, zaak 18, bericht van d’heer vice-admiraal (..O.S.) 103-105.
142
Fond 223, inv. 1, zaak 18, ondervraging van zee officieren op 16 december 1716 119-124.
143
RGAVMF Fond 223, inv. 1, zaak 18, Memoriaal van Cornelis Cruys aan de hoog edele krijgsraad (17
december 1713 O.S.) 145-152.
144
RGAVMF Fond 223, inv. 1, zaak 18, brief van Cornelis Cruys aan de hoog edele krijgsraad tot nader
deductie op het geen dat de 17 e deser was ingegeven (..O.S.) 156-162
27