'FLEXIBEL VLAGGENSCHIP' WIL WERELDZEE OP

Voorbij is de tijd dat de markt
uitmaakte welke brandstoffen
werden gebruikt voor
elektriciteitsopwekking,
tegenwoordig is de brandstofmix
een politieke keuze. Als karikatuur
getekend: gaat een land voor
maximale inzet van koffieboonschillen
of van kernenergie?
Gelijktijdig kan de politiek zich niet
geheel en al onttrekken aan de tucht
van de markt, het moet technisch en
economisch immers wel realistisch
blijven. Zoveel koffieboonschillen zijn
er nu ook weer niet op de wereld en
andere als duurzaam geafficheerde
systemen blijken bij nader inzicht niet
echt duurzaam te zijn (zoals eerstegeneratie
biobrandstoffen) of ze zijn
vooralsnog te duur, zoals wind op zee
en zonnecellen.
Uiteindelijk betaalt de consument,
via directe heffingen of zijn verplicht
sponsorschap van het nationale belastingsysteem,
de prijs voor de politieke
keuze van de brandstofmix, en ook dat
helpt politici om het walletje enigszins
bij het schuurtje te laten.
Als een land over eigen energiebronnen
beschikt, of dat nu relatief schoon
aardgas is of een CO 2-pakhuis als steen-
en bruinkool, is het bovendien haast
onvermijdelijk dat deze bron maximaal
wordt benut - regionale werkgelegenheid
immers, en in toenemende mate
ook nationale voorzieningszekerheid.
Daarom verschilt de Nederlandse
brandstofmix nogal van die van bijvoorbeeld
de buren Duitsland, België
en Frankrijk. In 2005 werd in ons land
ruim 61 procent van de elektriciteit
opgewekt met aardgas. In Duitsland
kwam 48 procent uit het verbranden
van steenkool en bruinkool. In de Bel-
20 - mei / juni 2008 - Shell venSter
koffie of uranium
in de energiemix?
hoe gaat nederland in de toekomst zijn elektriciteit opwekken,
met aardgas, kolen, wind of kernenergie of ook koffieboonschillen?
De Algemene energieraad ziet de energiemix niet zo
snel veranderen, in geen geval voor 2020.
• TeKST hans lagendaal • illuSTraTie cover mechanics/moker •
gische mix was kernenergie dominant
met 55 procent. Wat nog weer in de
schaduw stond van 78 procent nucleair
in Frankrijk.
Nederland CO 2-intensief
De brandstofmix in een land heeft
dus oorzaken, maar ook gevolgen. In
haar studie ‘Brandstofmix in beweging’
*), laat de Algemene Energieraad
(AER) zien dat van de vier hiervoor
genoemde landen Nederland veruit de
hoogste elektriciteitsprijzen kent voor
huishoudens. Bij industrieprijzen is de
afstand minder groot, gevolg van het
feit dat bij ons de kleingebruiker in
feite de grootgebruiker subsidieert.
Een ander gevolg, dat zich niet laat
wegsubsidiëren, is dat de Nederlandse
elektriciteitsproductie, ondanks het
grote aandeel daarin van aardgas, CO 2intensief
is. In 2004, zo zegt de AER op
basis van informatie van strategieraadgever
Roland Berger, was de Nederlandse
brandstofmix verantwoordelijk
voor een CO 2-emissie van 468 kilo
per opgewekte megawattuur. Zelfs
Duitsland lag lager (456 kilo) ondanks
het grote kolenaandeel; in de Duitse
brandstofmix zat immers ook 28 procent
kernenergie. De CO 2-productie
van Frankrijk lag op slechts 73 kilo per
opgewekte MWh - naast kernenergie
heeft het land flink wat waterkracht.
Wind plus spaarbekken
De Energieraad, die regering en parlement
adviseert, heeft in ‘Brandstofmix
in beweging’ een sobere boodschap
richting politiek: tot 2020, het magische
ijkjaar voor alle huidige nationale
en Europese klimaat- en energie-ambities,
valt de Nederlandse brandstofmix
nog maar beperkt te beïnvloeden.
Door een aantal redenen:
n Langjarige contracten voor met
voorkeursbrandstoffen opgewekte
elektriciteit zijn niet mogelijk door
de EU-regelgeving die verhindert
om langjarig de benodigde transportcapaciteit
vast te leggen.
n Weliswaar groeit tot 2020 (overigens
ook daarna) het elektriciteitsgebruik
(met netto 1 procent
per jaar) maar de daarvoor
benodigde capaciteit staat er al,
of is al gedekt met goedgekeurde
nieuwbouwplannen.
Toch wil de Nederlandse overheid dat
in 2020 20 procent van de totale nationale
energiehuishouding, waaronder
ook het transport en huishoudens vallen,
duurzaam is. Omdat de Energieraad
een vermoeden heeft dat niet elke
sector dat percentage kan halen (individuele
consumenten zijn heel wat
minder goed en snel te sturen dan
elektriciteitsproducenten die vergunningen
nodig hebben) is ook gekeken
of de elektriciteitssector in 2020 misschien
40 procent duurzaam zou kunnen
zijn, ter compensatie van het achterblijven
van anderen.
De uitkomst is helder, het kan niet.
Niet met de inzet van (veel) meer
wind. Onder andere niet omdat dat
leidt tot inpassingsproblemen in het
netwerk. Meer wind kan alleen met de
koppeling aan een grote opslagcapaciteit,
zoals een bekken op de Noordzee.
(Overigens heeft EZ-minister Van
der Hoeven inmiddels, op grond van
adviezen van TU Delft, ECN en Tennet,
laten weten dat zo’n berging niet
nodig is, de windparken zouden wel
probleemloos ingepast kunnen worden
in het net.)
Biomassa bijstoken is volgens de AER
evenmin de oplossing, dan moet in het
biomassa-arme Nederland meer biomassa
worden geïmporteerd dan op
de markt beschikbaar is.
Meer gebruik maken van warmtekrachtkoppeling
(WKK, het samen
produceren van stroom en warmte) is
belangrijk, maar maakt die 40 procent
evenmin bereikbaar.
Is 30 procent reductie dan misschien
haalbaar? Nee, zegt de AER, “dat lijkt
alleen mogelijk indien tientallen miljoenen
tonnen CO 2-rechten in het buitenland
worden aangekocht. De vraag
is of deze hoeveelheden beschikbaar
zijn.”
Opslag van gas én CO 2
De algemene doelstelling van het
Nederlandse energiebeleid is in feite
al sinds de oliecrisis van 1973 onveranderd:
het gaat erom dat energie betaalbaar,
betrouwbaar en schoon is, BBS.
Ook het advies van de AER (dat kijkt
naar 2040 omdat voor 2020 de kaarten
in feite al zijn geschud) draait om BBS.
De Raad constateert dat tot 2020 - en
ook daarna - de elektriciteitsproductie
van Nederland in belangrijke mate
gebaseerd blijft op aardgas. Dat is een
relatief schone brandstof (per opgewekte
kWh elektriciteit de helft aan
CO 2-emissies van steenkool) maar
vanaf het moment dat de binnenlandse
gasproductie fors gaat dalen,
ongeveer 2012, ontstaat een geopolitiek
bepaalde potentiële kwetsbaarheid
bij ‘betrouwbaarheid’.
Om die kwetsbaarheid te reduceren
doet de AER drie aanbevelingen:
n Probeer de binnenlandse gasreserve
zo lang mogelijk te conserveren
door nu al minder te produceren
en meer te importeren.