• TeKST hans lagendaal • foTo hollandse hoogte • ook op kolenmarkt nu hebben de grondstofprijsstijgingen ook al de kolensector bereikt, eens gezien als een bastion van prijsrust terzijde van de wild bewegende oliemarkten.
Alweer een zekerheid overboord? Het was de ‘zekerheid’ dat kolen misschien wel ouderwets zijn maar dat er gelijktijdig zoveel van zijn, en bovendien strategisch zoveel beter over de aarde verdeeld dan oliereserves, dat de marktprijzen vrijwel stabiel zijn. n Ouderwets? Dat kan flink veranderen als met technieken als Coal to Liquids en Carbon Capture and Storage zogeheten clean coal gemaakt kan worden. n Goed gespreid over de wereld? Klopt nog steeds. Het land met de grootste bewezen voorraden is de Verenigde Staten, gevolgd door Rusland, China, India en Australië. n Veel? Ook nog steeds waar. Alles opgeteld, van antraciet tot en met bruinkool is de bewezen reserve ruim 900 miljard ton. Dat is 150 jaar actueel gebruik. Nog niet meegeteld de kolen in nog niet ontwikkelde en dus niet als ‘bewezen’ geldende reserves. n Stabiele marktprijzen? Dat is even over en niemand weet voor hoe lang. In 2000 lag een ton kolen voor $36 op de havenkade in Rotterdam. In 2006 was het gemiddelde gestegen tot $64 per ton en eind februari dit jaar sprong op de spotmarkt voor kolen voor elektriciteitscentrales de teller onverwachts op zo’n $140 per ton. Zelfs na verrekening van de gedaalde dollarkoers verliezen kolen op die manier snel hun uitstraling van vieze maar goedkope brandstof. Wat is er aan de hand met kolen? Net als bij de stijgende olieprijzen, is het een combinatie van geruchten, waarheden en kapitaal dat een andere bestemming zoekt nu bedrijfsaandelen wat in de luwte zijn beland. Kolen werden de afgelopen maanden snel duurder door: veel sneeuw in China; veel regen in Australië; ernstige havencongestie in het Australische Newcastle, ’s werelds grootste kolenexporthaven; hoge vrachtprijzen; stroomonderbre- kingen bij mijnen in Zuid-Afrika; en, altijd goed in elke economische exegese, de snel groeiende economie van China, het grootste kolenverbruikende land ter wereld. Waarmee kolen zich plotseling in hetzelfde rijtje bevinden als olie, koper, goud, platina, nikkel, ijzererts en harde tarwe - the only way is up. Of niet? Een aantal feiten rond kolen. Waarvoor worden kolen gebruikt? Twee sectoren springen er uit: n Elektriciteitsproductie. Met steenkool en bruinkool wordt ongeveer 40 procent van alle elektriciteit op de wereld opgewekt. Hét verhaal op dit moment is dat China in 2006 ruim 100.000 MW aan nieuwe elektriciteitscentrales in gebruik nam, 90 procent van deze capaciteit draait op kolen. Een kolengestookte centrale van 600 MW capaciteit met 38 procent energie-efficiëntie en gemiddeld 75 procent beschikbaarheid gebruikt ongeveer 1,5 miljoen ton bitumineuze kolen per jaar, of 4 mln ton bruinkool dat een lagere energieinhoud heeft. In de top-drie van landen met procentueel het hoogste kolengebruik bij elektriciteitsopwekking komt China (78 procent) niet voor; daarin staan Polen en Zuid-Afrika (elk 93 procent) en Australië (80 procent). n Staalproductie. Ongeveer 70 procent van de wereldstaalproductie is gebaseerd op steenkool, in de vorm van cokes of als poederkool dat wordt geïnjecteerd in de smeltkroes. Om een ton staal te maken is ongeveer 600 kilo cokeskolen nodig. Van alle kolen op de wereld gaat 13 procent naar de staalsector. De ene kool is de andere niet Kolen komen in enorme variaties voor wat betreft verbrandingswaarde, waterstof, zuurstof, as, zwavel en vocht. De top in kwaliteit is antraciet, de onderkant van het spectrum - als turf buiten beschouwing wordt gelaten - is bruinkool. 23 - mei / juni 2008 - Shell venSter In 2006 bedroeg de wereldproductie ‘harde kool’ (steam coal voor elektriciteitscentrales en cokes coal voor de staalindustrie) zo’n 5,4 miljard ton. De bruinkoolproductie (met Duitsland als Weltmeister) beliep 914 miljoen ton. De grote kwaliteitsverschillen komen ook tot uiting in de prijzen. Eind februari bedroeg de binnenlandse prijs van een ton Central Appalachian (een kolensoort uit het gebied in en om Pennsylvania en West-Virginia) $84 per ton terwijl kolen uit het Powder River Basin (Montana/Wyoming) - met ongeveer 30 procent minder verbrandingswaarde en veel as - slechts $13 per ton noteerden. De allerduurste importkolen bepalen het prijsbeeld, maar vormen qua volume een minderheid. Hoe zijn kolen ontstaan? Kolen komen van prehistorische vegetatie die groeide in moerassen en veengebieden. Latere afzettingen en tektonische bewegingen drukten deze vegetatie naar grotere diepten waarna door druk en hitte een chemische verandering tot stand kwam. De vorming van kolen vond plaats in het Carboon, 360 miljoen tot 290 miljoen jaar geleden. Omdat de aard van de vegetatie sterk verschilde, net als de latere temperatuur, druk en tijdsduur van de kolenvorming, verschillen kolen sterk in kwaliteit en samenstelling. Goed gespreid over de aardbol Als alleen naar bewezen reserves wordt gekeken, dus aanwezig en tegen de huidige economische condities winbaar in opengelegde rust Voorbij mijnen (schachten en dagbouw), gaat de Verenigde Staten voor goud: 27 procent van de wereldreserves zijn daar te vinden. Zilver is voor Rusland (17 procent) en brons voor China (12,5 procent). Diploma’s zijn er voor India (10 procent van de wereldreserves), Australië (8,5 procent) en Zuid-Afrika (5,5 procent). Ter vergelijking: bijna 70 procent van de bewezen olie- en gasreserves zijn te vinden in het Midden- Oosten plus Rusland. Kolen gaan meer op reis Het merendeel van de kolenproductie wordt binnenlands gebruikt, vaak in elektriciteitscentrales in de zeer directe omgeving van kolenvelden. Maar kolen gaan steeds meer op reis; in de afgelopen 20 jaar is de buitenlandse handel in kolen voor elektriciteitsopwekking gegroeid met gemiddeld 7 procent per jaar. Die in metallurgische kolen met 1,6 procent per jaar. In 2006 ging in totaal 815 miljoen ton steenkool scheep voor export - een flinke berg, maar toch maar 19 procent van alle kolen die in de wereld werden verbruikt. De grootste kolenexporteur van de wereld is Australië, goed voor 231 miljoen ton steenkool, op een totale productie van 310 miljoen ton. De grootste importeur was dat jaar Japan met 178 miljoen ton. In de Rotterdamse haven werd in 2007 28 miljoen ton overgeslagen. In Amsterdam/IJmuiden werd ook nog eens 17 mln ton aangevoerd. In beide gevallen ging een deel daarvan Europa in, vooral richting Duitsland. Nederland zelf gebruikte in 2006 ongeveer 13 miljoen ton kolen. Helaas, boordevol CO 2 Kolen hebben de hoogste CO 2emissie bij verbranding van alle fossiele brandstoffen. Een ton steenkool (gemiddelde kwaliteit) bevat 746 kilo koolstof. Na verbranding resulteert dat in een emissie van 2.760 kilo CO 2. Een in energiewaarde gelijke hoeveelheid olie bevat 585 kilo koolstof, dus 2.160 kilo CO 2 na verbranding. Een qua energie-inhoud gelijke hoeveelheid aardgas bevat 424 kilo koolstof, ofwel 1.570 kilo CO 2. Omdat het verbranden van gas voor elektriciteitsopwekking een hoger energetisch rendement heeft dan van kolen, geldt dat de CO 2-emissie per opgewekte hoeveelheid elektriciteit in een gascentrale de helft bedraagt van die in een kolencentrale. Wat valt aan de CO 2-problematiek van kolen te doen? Kolen vergassen en de CO 2-emissie ervan opvangen en opbergen (carbon capture and storage). Zo ontstaat clean coal. Met het synthesegas dat bij het vergassingsproces ontstaat, zijn interessante producten te maken: kunstmest, waterstof, grondstoffen voor de chemie en - via het Coal to Liquids proces - schone, zwavel- en stikstofloze olieproducten zoals diesel en kerosine. Ook kan er ‘groen gas’ mee worden gemaakt. n
![Download Shell AutoGas Stationen [Stand: Januar 2013] (PDF](https://img.yumpu.com/9982753/1/190x245/download-shell-autogas-stationen-stand-januar-2013-pdf.jpg?quality=85)
Change language