Download de Antwerpse programmabrochure - Erfgoedcel Antwerpen

— UIT DE FAMILIE-ENCYCLOPEDIE —
Familiewapens: waar komen ze vandaan
Familiewapens of wapenschilden: de woorden hebben iets strijdlustigs in zich. Dat valt te verklaren door hun oorsprong.
Maar dat heldhaftige is intussen allang voltooid verleden tijd. Familiewapens maakten een grondige evolutie
mee, tot in onze dagen…
De oorsprong
Duizenden jaren lang gebruikten vechtende mannen (héél zelden ook
vrouwen) schilden om de slagen van strijdbijlen of de zwaarden van hun
tegenstanders af te weren. Om elkaar in zo’n snel en ruw gevecht te herkennen
als vriend of vijand liet men de schilden - in het begin waren die
vaak rond, van hout en met leer bespannen - beschilderen met kleuren
en symbolen. Die waren eigen aan een bepaalde vorst of zijn krijgers, of
ook wel aan een bepaalde familie.
Het wapenschild werd later stilaan meer gemaakt van duurzamer materiaal,
bij voorkeur metaal: zilverkleurig voor ijzer en goudkleurig voor
brons. Vandaar een strenge wapenregel die tot op vandaag voor de kleuren
geldt: je beeldt altijd metaal op kleur en kleur op metaal af. Dus
geen rode bloem op een blauwe achtergrond, geen gouden bollen op een
zilveren achtergrond.
De evolutie tot 1789
In onze streken werden de wapenschilden ongeveer duizend jaar geleden
vooral gebruikt door vorsten, ridders, edellieden, prelaten en voorname
machtige families. In die tijd konden maar weinig mensen schrijven.
Als er iets werd genoteerd over een verkoop of een andere belangrijke
overeenkomst, gebruikte men zijn familiewapen als zegel. Met
een hol gegraveerde stempel of zegelring werd het wapen in gesmolten
was en later in zegellak gedrukt. De zegels waren een soort handtekening.
Eerst hingen ze aan perkamenten staartjes of koordjes aan op
perkament geschreven documenten, later werden ze rechtstreeks op
papier aangebracht.
In de 13de eeuw werd zegelen een vrij algemeen gebruik. Zo kwam het
dat bijna iedereen, behalve heel arme mensen, een familiewapen of een
ambachts- of handelsmerk aannam, ook stadsbesturen, gilden,
ambachten enz. Wij hebben het trouwens nog altijd over ‘iets bezegelen’.
Nu gebeurt dat meestal met een handdruk, een etentje, een drankje
of zelfs… een kus.
Zo ontstond de gewoonte om een familiewapen te voeren, dat kenmerkend
was voor een bepaalde familie. Noem het een soort logo. In die tijd
kon men daar wel eens hoogmoedig en pronkerig mee omgaan en werd
het familiewapen zowat overal op aangebracht: op vaatwerk, vendels,
ringen, kleding van de dienaars, kasten, briefpapier, portretten, juwelen
enz. Overal zag je familiewapens. Tot aan de Franse Revolutie, toen
plotseling iedereen z’n familiewapen moest verbergen en zelfs vernielen.
Wapens werden als symptoom van ondemocratische ‘ongelijkheid’
beschouwd.
Tot op vandaag…
Toch bestaat het familiewapen nog steeds, en wat het mooiste is: iedereen
mag er een voeren. Het is vandaag vooral een symbool van wat jouw
familie hoog in ere houdt: een bepaalde deugd, je herkomst, een prestatie
van voorouders… Er zijn zoveel betekenissen en inspiratiebronnen
als er familiewapens zijn.
(Jan Van Helmont, uitgever)
●15 Kring voor Heemkunde Wilrica, ●33 Sint-Fredeganduskerk, ●41 Vlaamse Vereniging voor
Familiekunde (het Heraldisch College van VVF registreert wapens), ●46 Zilvermuseum Sterckshof
Bij de registratie van een familiewapen ontvangt men een wapenbrief .
Het voorbeeld hieronder toont de wapenbrief en het wapen van de familie HENDRICKX. © VVF
HERALDISCH COLLEGE
Wie een oud wapen vindt of een nieuw wapen laat
ontwerpen, wil dat ook graag geregistreerd zien.
Adellijke wapens worden automatisch geregistreerd
bij het verheffen in de adelstand.
Burgerlijke wapens genoten tot het decreet van
1998 geen bescherming. Om toch naar een zekere
registratie van burgerlijke wapens te streven werd
in 1973 het Heraldisch College van de Vlaamse
Vereniging voor Familiekunde in het leven geroepen.
Dat wil de heraldiek bij zijn leden bekendmaken,
o.m. door het organiseren van cursussen. De
belangrijkste opdracht van het College is het burgerlijke
wapen ingang te doen vinden bij alle lagen
van de bevolking. Zo is voor genealogen een
(nieuw) wapen een mooie ‘bekroning’ van hun
opzoekwerk.
Info: Secretaris van het Heraldisch College is Michel Louwette
Boerbemdstraatje 1, 3020 Veltem-Beisem
T + 32 16 48 9 4 85 - F + 32 16 49 04 43
E-mail: michel.louwette@advalvas.be
●41 Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (Heraldisch College)
10