Download de Antwerpse programmabrochure - Erfgoedcel Antwerpen

— UIT DE FAMILIE-ENCYCLOPEDIE —
DNA-onderzoek: bewijs van afstamming
De explosieve groei van biotechnologische methoden heeft een reeks belangrijke toepassingen mogelijk gemaakt,
ook in verband met historische afstammingsvragen over de eeuwen heen
Van vader op zoon, van moeder op dochter
In het DNA van mens en dier treffen we korte fragmenten aan die zich
een wisselend aantal malen herhalen. Dat aantal is karakteristiek voor
een bepaald persoon. Als we dus een reeks dergelijke DNA-fragmenten
onderzoeken, kunnen we een DNA-profiel opstellen dat uniek is voor
elke persoon.
Het DNA van een man bevat onder meer het DNA van zijn Y-chromosoom.
En dat bevat óók dergelijke korte fragmenten. Vermits het Y-
chromosoom van vader op zoon onveranderd wordt overgeërfd, biedt
het de mogelijkheid om een ononderbroken mannelijke lijn over verschillende
generaties te reconstrueren. Op die manier kunnen we de
verwantschap tussen mannen met eenzelfde familienaam bewijzen. Zo
konden we aantonen dat de mannen uit de families Cassiman en
Cassimon eenzelfde stamvader hadden, die in 1612 in Lebbeke woonde.
Uiteraard kunnen gevallen van niet-biologisch vaderschap hier roet in
het eten gooien… Er zijn op deze manier al enkele families onderzocht
in het kader van een genealogisch onderzoek. Dat biedt een formeel
bewijs van een gemeenschappelijke afstamming. Kostprijs: 250 euro
per persoon.
Naast het kern-DNA, dat we voor 50% van vader en voor 50% van moeder
erven, is er nog een kleine hoeveelheid DNA in de mitochondriën, de
‘energiecentrales’ van elke cel. In elke cel bevindt er zich zo een duizendtal
identieke exemplaren van dit mtDNA. Merkwaardig genoeg
erven we dat alleen van onze moeder. Vermits vrouwen altijd hetzelfde
mtDNA doorgeven aan al hun kinderen én omdat alleen de meisjes dat
kunnen, kan het onderzoek van dit mtDNA de afstamming in vrouwelijke
lijn reconstrueren,
op voorwaarde
dat de lijn ononderbrok
en uit vrouwen
bestaat. Een eventueel
genealogisch onderzoek naar de afstamming van P.P. Rubens zal in
vrouwelijke lijn moeten gebeuren, te beginnen met de moeder of zus
van Rubens. De mannelijke lijn werd immers niet voortgezet.
De praktijk
Er bestaan vandaag al diverse toepassingen. Bekende voorbeelden zijn
het gerechtelijk onderzoek in bepaalde zaken - het vergelijken van het
DNA-profiel van een biologisch spoor met dat van verdachten of slachtoffers
- en vaderschapsbepalingen. Maar je kan er ook historische kwesties
mee oplossen: denk aan de identificatie van het hart van de jonge
Lodewijk XVII, waardoor kon worden aangetoond dat deze zoon van
Lodewijk XVI inderdaad in de Temple in Parijs is overleden en niet is
ontsnapt, zoals sommigen beweerden.
Archeologisch opgegraven menselijke resten van meer dan 5000 jaar
oud zijn al met succes onderzocht. Bovendien kan het DNA-onderzoek
ons ook heel wat leren over wie onze stamvaders en -moeders zijn
(50.000 tot 200.000 jaar geleden), wanneer ze vermoedelijk hebben
geleefd, en of we nu afstammen van de Neanderthalers of niet.
De DNA-molecule zorgt als het ware voor de fysische continuïteit tussen
de generaties. We kunnen haar daarom met succes aanwenden om
bepaalde vormen van afstamming te achterhalen. Maar het gebruik van
deze mogelijkheden blijft voorlopig nog redelijk beperkt.
(Jean-Jacques Cassiman, Centrum Menselijke Erfelijkheid, K.U.Leuven)
●37 Stedelijk informatiecentrum archeologie en monumentenzorg
(over andere partnerwetenschappen
van de archeologie)
De grafkelder van P.P.Rubens
en zijn familieleden in de Sint-
Jacobskerk, zoals hij in 1855
werd aangetroffen.
©nv Blondé sa
Een eventueel genealogisch
DNA-onderzoek naar de verwantschap
van P.P. Rubens
zal in vrouwelijke lijn moeten
gebeuren, te beginnen met de
moeder of zus van Rubens. De
mannelijke lijn werd immers
niet voortgezet.
38