Download de Antwerpse programmabrochure - Erfgoedcel Antwerpen

— UIT DE FAMILIE-ENCYCLOPEDIE —
Antwerpen, zijn burgemeesters
en hun namen
Wat vertellen de familienamen van Antwerpens laatste burgemeesters over hun afkomst
- De naam Jans(s)en(s) is in de provincie Antwerpen onevenredig sterk
vertegenwoordigd, met bijna 40% van alle Belgische Jans(s)ensen. We
kunnen dus om te beginnen beweren dat burgemeester Janssens
naamkundig een Patrick Modaal is.
- Ook burgemeester Cools is een representatieve Antwerpenaar: niet
minder dan 58 % van alle Belgische Coolsen woont in de provincie.
Andere Antwerpenaren die eveneens van een Nikolaas of Niklaas
afstammen, heten dan weer Claes of Claesen(s), Claessen(s), waarmee
ze bijna 37% van alle Belgische Klazen vertegenwoordigen. De families
Claeys en Claeyssens evenwel wonen voor nagenoeg 79% in Westen
Oost-Vlaanderen.
- Burgemeester Frans Van Cauwelaert (1880-1961), is geboren in Onze-
Lieve-Vrouw-Lombeek (Vlaams-Brabant). Zijn naam komt ook overwegend
in Brussel en Vlaams-Brabant voor. Toch kwam Van Cauwelaert
in Antwerpen heel wat dichter bij zijn roots. De plaatsnaam Koude
Laar - een koude, verlaten open plaats in een bos, verlaten bosweide -
vinden we in 1271 in Wommelgem (Coudelaer) en in de 13de eeuw in
Deurne (Couwelaer). De Antwerpse historicus Prims vermeldt al in
1280 ene Arnold van Coudelaer.
- Burgemeester Camiel Huysmans (1871-1968), hoewel in het Limburgse
Bilzen geboren, moet zich met zijn huiselijke naam huisman in
Antwerpen goed thuis gevoeld hebben: 63,5 % van alle Huysmansen
woont in de provincie Antwerpen.
- Burgemeester Lode Craeybeckx (1897-1976) droeg een weinig frequente
naam, ook als we er alle varianten bijtellen, zoals (van) Craybeek,
(van) Craybex, Crayebeckx, Craybeek(x), van Crabeeks, Crabeek,
Crebeek enz. Het is geen autochtone Antwerpse familienaam, want hij
stamt uit Kruibeke in het naburige Waasland.
- Burgemeester(es) Leona Detiège is nog veel minder autochtoon, zij
stamt zonder de minste twijfel uit de streek van Luik. De familienaam
is niet erg frequent, hij komt 56 keer voor in de provincie Luik, 44 keer
in Vlaams-Brabant en 38 maal in de Antwerpse provincie, wat erop
wijst dat hij hier al goed vertegenwoordigd is. Tiège is een plaatsnaam
in Sart-lez-Spa, Beaufays, Tavier-en-Condroz enz. en betekent ‘aardeweg’.
Als we de naam op zijn Luiks willen uitspreken, moeten we
‘detiedzj’ zeggen, zoals de Luikenaren ook Liège als ‘liedzj’ uitspreken.
Er zullen wel meer Luikenaren naar de Antwerpse metropool
afgezakt zijn, want ook de naam Liégeois is er goed vertegenwoordigd.
(Frans Debrabandere, secretaris-generaal van de Koninklijke Commissie voor
Toponymie en Dialectologie)
●1 Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis (socialistische politieke dynastieën)
BURGEMEESTER ROCKOX
Van waard tot burgemeester, het verhaal van vier generaties
Rockox en van hoe de naam uitstierf.
Wie op zoek gaat naar de herkomst van de zeldzame naam die de
befaamde Antwerpse burgemeester Nicolaas Rockox (1560-1640)
droeg, een tijdgenoot en vriend van Rubens, belandt in het 14deeeuwse
Turnhout, bij ene Johannes Rokoc. Zijn naam betekent ‘rode
kok’ of ‘poon, zeehaan, roodbaard’ en is dus een bijnaam.
Halfweg in de 15de eeuw - we maken een sprong van meer dan honderd
jaar - is een zekere Nicolaas Rockox waard van de grote afspanning
‘Den Rooden Scilt’ op de Oude Korenmarkt in Antwerpen. Hij is
gehuwd met Margaretha de Brueckere en samen hebben ze zes kinderen.
Dit zijn de overgrootouders van burgemeester Nicolaas
Rockox.
Een van de zes kinderen, Adriaan Rockox (1460-1540), is de grootvader
van de latere burgemeester. Hij studeert rechten, behaalt een
graad en kan zo toetreden tot de ‘noblesse de robe’, waardoor hij een
wapenschild mag dragen. Adriaan is gehuwd met Catharina van
Overhoff, ook genoemd Liedekercke (1486-1549), telg van een adellijke
familie uit Roosendaal. De familie woont in de chique Keizerstraat
en staat afgebeeld op het drieluik Het laatste oordeel van Jan Sanders
van Hemessen (ca. 1500-na 1563), dat in de Sint-Jacobskerk hangt.
Drie zonen en tien dochters worden uit dit huwelijk geboren. Twee
zonen, Jan en Nicolaas, worden schepen en Nicolaas wordt zelfs
zevenmaal binnenburgemeester. Ze sterven beiden ongehuwd. De
derde zoon, Adriaan (1525-1570), huwt met Isabella van Olmen, uit
een andere bekende Antwerpse familie. Dit zijn de ouders van ‘onze’
Nicolaas Rockox de jongere, en van nog twee zonen: Adriaan (-1638)
en Jan (1570-1619). Adriaan is kanunnik en Jan sterft zonder kinderen
na te laten.
Nicolaas Rockox (1560-1640) huwt met Adriana Perez (1568-1619),
dochter van Luis Perez en Maria van Berchem. Perez was groothandelaar
en bankier in Antwerpen. Adriana en Nicolaas hebben geen
kinderen, maar Adriaan van den Heetvelde, een neef van de burgemeester,
neemt na diens dood de naam en de wapens van Rockox aan
en wordt ook eigenaar van Rockox’ woning ‘Den Gulden Rinck’. Op
die manier zou hij de naam Rockox voortzetten. Maar zijn vier kinderen
sterven zonder nazaten. De naam Rockox wordt dan ook niet
voortgezet.
(Hildegard Van de Velde, conservator van het Rockoxhuis)
●11 KBC-Rockoxhuis,
●25 Onze-Lieve-Vrouwekathedraal (Nicolaas Rockox op Rubens’ Kruisafneming)
44