Download de Antwerpse programmabrochure - Erfgoedcel Antwerpen

— UIT DE FAMILIE-ENCYCLOPEDIE —
Wereldwijde variaties op het familiethema
Wat vertelt het beeld van het gezin als we onze blik verruimen en op verkenning gaan in de wereld
Is het een vaste waarde Is de terminologie voor familierelaties overal dezelfde
Gezinstypes
In onze westerse wereld is het gezin de kerngroep van een familie (zie
over deze begrippen blz. 4). Dat is elders in de wereld ook zo, maar er
bestaan aardig wat variaties op het gezinsthema:
- een meervoudig gezin is een man met meerdere vrouwen en hun kinderen
(polygynie) of een vrouw met meerdere mannen en hun kinderen
(polyandrie);
- een gemengd gezin bestaat uit een weduwnaar of gescheiden man
samen met een weduwe of gescheiden vrouw, elk met hun eigen kinderen;
- een samengesteld gezin: onder het gezag van één familiehoofd, doorgaans
een man, en onder hetzelfde dak, leven de mannelijke bloedverwanten
met hun respectievelijke echtgenotes en hun kinderen, kleinkinderen
en eventueel achterkleinkinderen. In India heet dit een
‘joint family’. Men noemt ze ook patriarchale of patrilineaire families;
- in matrilineaire families gaan de jonggehuwden bij de familie van de
bruid wonen. De bezittingen blijven in de lijn van moeders zijde
bewaard;
- in woonfamilies, zoals bij sommige volken in Indonesië en de Zuidzee,
wonen mensen in groep samen in een groot huis. Ze zijn niet noodzakelijk
allemaal familie van elkaar.
Een stamboom van voormoeders
In het westen maakt men zijn stamboom
met mannelijke voorouders: patrilineair.
Maar het kan ook anders. Bij een aantal
volken, zoals in het zuiden van India of bij
de Toeareg in de Sahara, is de matrilineaire
lijn gangbaar. Dit leidt soms tot voor westerlingen ietwat vreemde
toestanden. Zo wonen de Minangkabau (Centraal-Sumatra) met alle
matrilineaire bloedverwanten samen onder één dak. Niet dat de vrouw
er alles te zeggen heeft, wel haar familie. Een echtgenoot wordt
beschouwd als ‘de bezoeker’ van zijn vrouw. Hij kan toelating krijgen
om bij haar te slapen. Lukt dat niet, dan slaapt hij in het gemeenschappelijk
mannenhuis. Voor het herstellen van zijn kleren kan hij niet bij
zijn vrouw terecht, maar moet hij naar zijn moeder of zuster. Om in het
huis van zijn vrouw te eten moet hij betalen. Zijn enige recht is onvoorwaardelijke
huwelijkstrouw. Overeenkomstig het lokale spreekwoord
‘een haan legt geen eieren’ behoren de kinderen aan de moeder toe.
Gesofisticeerd ‘primitief’
In vele zogenaamde ‘economisch primitieve’ gemeenschappen is er
voor verwantschapsrelaties een veel uitgebreidere terminologie dan in
het Westen. Op veel plaatsen maakt men een onderscheid tussen ‘jongere
of oudere broer’, ‘jongere of oudere tante’, soorten schoonbroers,
neven en nichten etc. Niet mis te verstane termen geven op veel plaatsen
precies aan met welk familielid men te maken heeft.
Hoe dan ook, gezin en huwelijkstrouw zijn op de meeste plaatsen in de
wereld vaste waarden. Het leven is bij vele volken zo veeleisend dat een
sterke structuur als die van het gezin nodig is om te overleven. Vaak
zullen ouders zelf uitkijken naar de geschikte partner voor hun kinderen,
soms al van vóór de geboorte. De garantie die een partner biedt,
moet in sommige culturen als het ware afgekocht worden met een
bruidsschat. Of de bruidegom gaat een tijd lang voor de familie van zijn
bruid werken, bij wijze van ‘schadeloosstelling’.
(Jan Van Alphen, conservator van het Etnografisch Museum in
Antwerpen)
●8 Etnografisch museum (leefwereld van niet-Europese cuturen in het algemeen)
Families wereldwijd.
V.l.n.r. Familie uit China,
Filipijnen (Bontok),
Burkina Faso, Filipijnen (Igorot)
©Etnografisch Museum
18