Download de Antwerpse programmabrochure - Erfgoedcel Antwerpen

— UIT DE FAMILIE-ENCYCLOPEDIE —
Van vader op (schoon)zoon:
ambachten en gilden, professionele ‘families’
Het invloedrijke middeleeuwse systeem van gilden en ambachten bevoordeelde de opvolging binnen de familie.
Het systeem van de ambachten en gilden ontstond in de Middeleeuwen
uit een protectionistische reflex: hoe minder mensen in een stad een
bepaald beroep uitoefenden, over hoe minder gegadigden de pot van
potentiële inkomsten verdeeld moest worden. Vaak reserveerde men
het privilege om een ambacht te mogen uitoefenen zoveel mogelijk voor
zonen van meesters. Om meester te worden waren de toelatingsvoorwaarden
voor een meesterszoon dan ook minder streng dan voor een
kandidaat van buiten het ambacht of het gilde, laat staan van buiten de
stad.
Gevolg: er werd ook veel binnen het ambacht of de gilde gehuwd.
Leerjongens trouwden met de dochter van hun meester, meesterzonen
met de dochter van een andere meester uit hetzelfde ambacht.
Opvallend veel weduwen huwden met een leerjongen of gezel (een oudere
medewerker die geen leerling kon worden) van hun overleden echtgenoot:
zo garandeerden ze de voortzetting van het atelier na de dood
van de meester.
●22 Museum Vleeshuis (het gildehuis van de beenhouwers), ●23 Nationaal Museum en Archief van
Douane en Accijnzen (douaniersfamilies, korpsgeest), ●24 Nationaal scheepvaartmuseum (schippersfamilies),
●29 Rijn- en Binnenvaartmuseum (families van binnenschippers), ●38 Stedelijk
informatiecentrum archeologie en monumentenzorg (het geslacht De Waghemakere)
In een register van de Sint-Sebastiaangilde van Heist-op-den-Berg uit de 17de eeuw werden een
aantal gildebroeders ook geportretteerd. © Rijksarchief Antwerpen
Leerjongens woonden gewoonlijk in bij de meester. De ouders betaalden
het leergeld. Dat dekte de belangrijkste kosten en gewoonlijk ook
op voorhand vastgelegde geschenken, zoals handschoenen, lange tijd
een statussymbool. De meester zorgde voor kost en inwoning. Hij trad
dus op als surrogaat-familiehoofd voor de leerjongens. Die zaten
gewoonlijk niet mee aan tafel. Wat ze kregen, hing af van de welstand
van de meester. Ze aten de restjes van de meester en zijn gezin, brood
en eenmaal per dag groentesoep. Vis en vlees waren zeldzaam. Een keer
per jaar werden leerlingen en gezellen op Verloren Maandag vergast op
een feestmaaltijd met worstenbrood.
(Iris Kockelbergh, Publieksbeleid Musea stad Antwerpen)
HET GILDE VAN DE VLEESHOUWERS EN HUN VLEESHUIS
Het Vleeshuis viert dit jaar een ronde verjaardag: 500 jaar. De Op de eerste verdieping hadden de gildenmeesters een ‘raadszaal’. Bij
vleeshouwers, die hier tot in de 19de eeuw hun plek hadden, de inrichting van het museum in 1913 werd die gereconstrueerd, een
zijn het oudste ambachtsgilde van Antwerpen. En ook hier interieur dat sindsdien niet ingrijpend is gewijzigd. De gildenlieden
kunnen we spreken van een grote ‘familie’.
hielden hun feesten in het Vleeshuis, huwden er en hadden zelfs een
kapel op de gelijkvloerse verdieping.
In 1796, tijdens de Franse bezetting, werden de gilden afgeschaft en
Het verhaal van het Vleeshuis begint eigenlijk in ca. 1250. Toen stond
werd het Vleeshuis openbaar verkocht. De vleeshouwers kochten het
op bijna dezelfde plaats als het huidige gebouw een kleiner vleeshuis,
zelf terug om hun activiteit voort te zetten, maar door het wegvallen
waar 52 slagers hun waar verkochten. Eind 15 de eeuw was dat te klein
van de oude reglementeringen waren er nog maar weinig collega’s
geworden en in 1501 besliste het gilde om een nieuw en groter “chierlijck
ende eerlijck huys” te bouwen, met plaats voor 62 vleeshouwers.
geneigd om opnieuw in het vleeshuis te komen werken. Het pand
werd grotendeels verhuurd, verkocht aan een wijnhandelaar en later
In 1504 werd het nieuwe Vleeshuis in gebruik genomen.
weer door de stad gekocht.
In het Antwerpse Vleeshuis was het recht om een ‘bank’ of verkoopsstand
te hebben erfelijk, waardoor ook dit gilde een zeer gesloten
De tentoonstelling ‘500 jaar Vleeshuis’ (1 april tot 24 oktober) belicht
aspecten van de 500-jarige geschiedenis, waaronder het slagersambacht.
groep was. Al in 1354 erkende hertog Jan het vleeshouwersgilde en
hun systeem van erfelijke vleesbanken. Dat maakt het vleeshouwersgilde
tot het oudste van Antwerpen. Behalve het beroepsleven werd
ook een groot deel van het sociale leven door het gilde geregeld. (Karel Moens, conservator Museum Vleeshuis)
28