Odeon 47 4de proef - De Nederlandse Opera

12Repetitie La clemenza di Tito (Foto: Hans Hijmering)grote intervallen en een plotselinge mineurwendingzijn wanhoop: ‘O voce...’ (‘O stemdie mijn hart doet ijzen’). Uiteindelijk klinktberusting door: ‘Deh per questo istante solo’van een smekend – traag Andante – ‘Ti ricorda...’(‘Denk terug aan onze eerdere liefde’)tot het hartverscheurende – gejaagd Allegro– ‘Disperato vado a morte...’ (‘Wanhopig zalik sterven, maar de dood schrikt mij niet af.Mij kwelt slechts de gedachte dat ik jou verradenheb’). De geteisterde Tito spreekt zijnongeloof uit en blijkt na een heftige innerlijkestrijd niet in staat Sesto’s door de Senaatuitgesproken doodvonnis (ten prooi te wordengeworpen aan de wilde dieren) te latenvoltrekken.Vitellia’s bekentenis Non più di fiori...,een driedelig Rondo met obligaat bassethoorn,is aanvankelijk beheerst wanhopig:‘Hymenaeus komt nu niet meer om lieflijkebloemenkransen voor mij te vlechten.’Paniek breekt uit in het Allegro: ‘Infelice!qual orrore!’ (‘Ongelukkige! Wat een gruwel!Wat zal men over mij zeggen?’). Pas in hetslotdeel van deze sublieme aria doet Vitelliain waardig marsritme afstand van haar zuchtnaar macht, drama en theater: ‘Chi vedesseil mio dolore...’ (‘Maar wie mijn verdriet zag,zou medelijden met mij hebben’).Aanvankelijk verbijsterd en van zijn stukgebracht – ‘Ma che giorno è mai questo...’(‘Maar wat is dit toch voor een dag? Terwijlik de ene schuldige vrijspreek, ontdek ik eronmiddellijk nog een?’) – schenkt Tito deultieme vergiffenis: ‘Sia noto a Roma...’(‘Laat Rome vernemen dat ik dezelfde bengebleven, en dat ik alles weet, alles vergeefen alles vergeet’).Dankbaar en gerustgesteld, loven allen demenslievende keizer: ‘Eterni dei, vegliate...’(‘Eeuwige Goden, waakt over zijn heiligeleven, behoedt in hem Romes geluk’).Aangrijpend meesterwerkLa clemenza is in de operavolksmond welafgedaan als een haastklus, geschreven ineen periode van toenemende uitputting. Endat was het ook, maar het is aan de kwaliteitvan het werk allerminst te merken. Door tijdgebreklukte het Mozart niet alle recitatievenzelf te schrijven. Een deel – de secco recitatieven– vertrouwde hij toe aan zijn leerlingFranz Süssmayr, maar vaststaat dat de dramatischeaccompagnato recitatieven bijde beslissende momenten van Mozart zelfzijn. Voor de uitvoering die De NederlandseOpera dezer dagen op de planken brengt,zijn nieuwe recitatieven geschreven doorde Duitse componist Manfred Trojahn (zieartikel Peter van der Lint op p. 13).Van Mozarts eigen wanhopige gemoedstoestand,zwakte of uitgeblustheid is nietste merken. Hij schreef integendeel met allebeperkingen waarmee hij te kampen had – dezeer krappe tijdsspanne waarin hij de operamoest schrijven, het sterk ingekorte librettoen de strenge eisen van het Boheemse hof –een nieuwe variant op de allang niet meercourante opera seria. Een aangrijpend meesterwerkvan weergaloze dramatische expressie,refererend aan het verleden, maar alsaltijd met de blik op de toekomst gericht.Geheel in de geniaal gerijpte geest van zijnlaatste dagen.Verwante composities:Adagio voor twee klarinetten en drie bassethoorns,KV 411 (1782)Strijkkwartet in C, KV 465 (1785)Die Maurerfreude, KV 471 (1785)Maurerische Trauermusik, KV 477, (1785)Strijkkwintet in g, KV 516 (1787)Symfonie in C, ‘Jupiter-Sinfonie’, KV 551,(1788)Klarinetkwintet, KV 581 (1789)Freimaurer Cantate, KV 619 (juli 1791)La clemenza di Tito, KV 621 (augustus 1791)Die Zauberflöte, KV 620 (september 1791)Klarinetconcert, KV 622 (oktober 1791)Freimaurer Cantate, KV 623 (november 1791)Requiem, KV 626 (december 1791)