Odeon 47 4de proef - De Nederlandse Opera

19Repetitiefoto Tea (Foto: Hans van den Bogaard)later geeft hij de cast een onomwondencompliment: ‘Actually you are very, verygood,’ zegt hij stralend. ‘Ik had me niet kunnenvoorstellen dat zangers op de eersterepetitie zo goed zouden kunnen zijn.’ Desfeer wordt er alleen maar beter op en alsTan Dun voorstelt om bij G verder te gaan,grapt Nancy: ‘bij de G-spot.’Aangekomen bij een ietwat weemoedigemelodie*, die als een vraagteken in de luchtblijft hangen, zegt de componist: ‘Deze melodieverwijst altijd naar “thee”. Naar de spiritvan thee of de echo van thee. Eigenlijk is dethee hier zelf aan het woord.’ Want alle driehoeksverhoudingenen tragische sterfscènesten spijt, gaat Tea in de eerste plaatsover thee. Centraal staat The Book of Tea,een verhandeling die in de 8ste eeuw geschrevenwerd en die nauwgezet beschrijfthoe thee moet worden gemaakt en gedronken.Spirituele wereldenWaarom een opera over thee? ‘Thee is deenige drank die populairder is dan Coca-Cola’, stelt Tan Dun. ‘Niet alleen in China,maar overal ter wereld. Het is een heelgeliefde drank. En de manier waarop menthee drinkt, is meer cultureel bepaald danCoca-Cola. Want ieder land heeft een stijlof ritueel om thee te drinken.Tegelijkertijdstaat thee symbool voor een onzichtbareweg: een geestelijk pad dat je kunt gaanom het verleden te onderzoeken en om onbekendespirituele werelden te betreden.Deze opera drukt zowel een heel filosofischals een sensueel en theatraal idee uit.’‘The Book of Tea heeft een belangrijkespirituele waarde. Het beschrijft het heleproces van thee maken. Hoe je thee moetplanten. De beste thee groeit hoog in debergen, waar de planten in de nevels van dewolken staan. Soms staat de thee op plaatsendie niet bereikbaar zijn voor mensen.Dan worden aapjes getraind om naar dieplekken te springen en de thee te plukken.Vervolgens gaat het over het bewerken vanthee: hoe die te verkruimelen en drogen. Watvoor soort water moet je gebruiken? Geenzwaar water dat uit een diepe bron komt,zoals het water in Parijs, dat veel mineralenbevat. Het allerbeste water is circulerendwater dat uit de lucht komt, dus regenwater.Het gezegde is dat je het water, voordat je erthee mee zet, gebruikt om je hart te wassen.En bij de Japanse theeceremonie moet jeeerst luisteren naar het geluid van water.Ook het soort keramiek is van het grootstebelang. De kleur, de vorm en de leeftijd vanhet servies zijn allemaal onderdeel van deceremonie.’‘Het proces van thee maken is een metafoorvoor het leven zelf, die deels uit hetboeddhisme voortkomt. Uiteindelijk gaat hetom het proeven van de thee. Dat is het allermoeilijkste,want dat reflecteert de essentievan het menselijk bestaan. Weet je hetbestaan op zijn juiste waarde te schatten?In China hebben we een legende die ook inde opera terugkomt. Het gaat over een monnikdie een lege kop thee drinkt. Want voorhem is niets alles. Alleen in de transparante,smaakloze materie kun je de hele wereldzien. Dat is een filosofische benadering vanons leven: minder toont meer. Een idee datveel met zen te maken heeft: uiteindelijkbestaat alles in je bewustzijn.’Organische geluidenOndertussen zijn de zangers in de partituurbij Q aangekomen. ‘Als je hard wilt zingen,moet je het hier doen,’ waarschuwt TanDun. ‘Dit is je enige kans’. De dwingendeaanwezigheid van de stilte, een karakteristiekvan alle muziek van Tan Dun, is inderdaadopvallend. De stilte is de basis waaralle noten uit voort lijken te komen en weerin verdwijnen. Niet alleen is Tan Dun in ditopzicht sterk beïnvloed door John Cage enToru Takemitsu, het weerspiegelt ook deband die hij voelt met de natuur. Zo ontdektehij een paar jaar geleden in het dorpje vanzijn grootouders, waar elk voorjaar eenwaterfestival wordt gehouden, de fascinerendewerking van water.Sindsdien is water op allerlei manierenin zijn partituren opgedoken. In Tea neemtwater opnieuw een belangrijke plaats in,maar ook vuur, wind en steen. Organischegeluiden, noemt Tan Dun ze. En ze passenvoorbeeldig in het onderwerp. Om thee tebereiden heb je immers water, vuur en keramieknodig. Zo wordt bijvoorbeeld het geluidvan wind geproduceerd door met repenpapier te wapperen. Het zijn zulke subtieleen verfijnde geluiden dat ze de stilte eerderbenadrukken dan doen vergeten.Een wandelende lampionEen maand later zijn de repetities verhuisdnaar een studio aan de Duivendrechtsekade.TanDun is van het toneel verdwenenen regisseur Pierre Audi heeft het roer overgenomen.In een voorlopig decor, dat uit verschillendeniveaus bestaat, oefenen de zangersin eveneens provisorische kostuums