6 | 2019 Europoort Kringen Magazine

EUROPOORT KRINGEN
juni - 2019 63
COLUMN
HAVENGEZICHTEN
JAAP LUIKENAAR,
communicatie/lobby-advies
& journalistiek, in haven en
achterland
Op mijn negentiende overleed mijn
opa en hij liet me een ingelijste
houtskooltekening van de Rotterdamse
haven na. Een echte ‘Van Mastenbroek’. Een
haventafereel uit de naoorlogse jaren. Met veel
havenkranen, sleepboten met zwarte pijpen,
roeiers, en een drijvende graan-elevator die
de droge bulk uit het scheepsruim zuigt. Met
stoomschepen en heel veel stoom. ‘Stoom’: een
woord dat je niet zo vaak hoort, zou Edwin Evers
op de radio hebben gezegd. Tegenwoordig
eerder uitstoot of emissie genoemd. En dat
dan met een chemische verbinding ervoor:
SOx, VOx of NOx bijvoorbeeld. Klinkt allemaal
toch een stuk minder vriendelijk dan stoom of
rookpluim… En is het ook.
Zelf was mijn opa ook iemand uit dat
stoomtijdperk. Werkte als ingenieur en
technisch tekenaar bij de Bolnes Motorenfabriek
in Ridderkerk. Tot ver na zijn pensionering. Want
hij wilde de omschakeling naar de computer
maar al te graag meemaken. Aanvankelijk
tekende en rekende hij de uitkomsten van de
computer dan voor de zekerheid na. Vaak thuis,
met uitzicht op z’n Van Mastenbroek die pal
naast zijn werktafel aan de muur hing. Daar
kwam hij tot de slotsom dat de nieuwbakken
software inderdaad sneller en nauwkeuriger
was dan hijzelf.
Voor veel schilders is de haven en ook het
werken in de haven een grote inspiratiebron.
Vroeger, maar zeker ook vandaag de dag. Er
moeten door de eeuwen heen vele honderden
werken zijn gesigneerd met als titel: zicht op
de haven, of gezicht op de haven. Je komt ze
overal tegen. Rotterdamse havenschilders
zijn, naast Johan Hendrik van Mastenbroek
ook Marius Drulman (pseudoniem Marius de
Jongere), Evert Moll, Willem Bos, Gerardus
Jacobus Delfgaauw, en J.P. (Joop) Molenaar.
Wie op Marktplaats rondneust, ziet dat er een
levendige handel is in havengezichten.
Ook internationaal is de haven niet zelden een
‘masterpiece’. Een heel bekend voorbeeld
is ‘Impression Soleil Levant’ van de Franse
schilder Claude Monet dat in het Parijse
Musée Marmottant-Monet hangt. Het zijn de
vage contouren van de haven van Le Havre.
In de mist, met een oranje ochtendzon. Monet
schilderde het vanuit zijn raam in een hotel aan
de Quai Southampton, schuin tegenover de
plek waar nu (vakantietip!) het Le Havre Port
Center staat. ‘Noem het maar Impression’, had
Monet geantwoord toen een fotograaf hem
naar de titel van het werk vroeg. Om die reden
wordt wel gezegd dat deze impressie van de
haven uit 1872 aan de oorsprong ligt van het
‘impressionisme’ als kunststroming. Kunstcritici
konden het werk aanvankelijk niet waarderen.
‘Kinderlijk werk van een scholier die voor het
eerst met verf zit te kliederen’, schreef één van
hen. Daardoor raakte Monet’s het havenzicht
zelf snel in de vergetelheid, in tegenstelling tot
de term impressionisme. Pas in de jaren dertig
van de vorige eeuw kreeg ‘Le Soleil Levant’ een
plek op een grote expositie, waarna de waarde
tot op de dag van vandaag flink is gestegen.
Monet schilderde eind negentiende eeuw
ook in Nederland diverse havengezichten: in
Amsterdam en langs de Zaan. Wie dichter
bij huis zo’n havengezicht van Monet wil zien,
moet naar het Van Goghmuseum. Daar hangt
bijvoorbeeld het Amsterdamse havenschilderij
‘Gezicht op de Kromme Waal’ (achter Prins
Hendrikkade). Het is een werk van Monet dat
ook in de tv-serie ‘Het Geheim van de Meester’
is gereconstrueerd.
Straks tijdens je vakantie havengezichten
bekijken dus. In de grote Franse musea of
dichter bij huis. Het Maritiem Museum ligt dan
voor de hand, evenals (voor VOC-schepen)
het Scheepvaartmuseum in 020. Boijmans van
Beuningen is helaas voorlopig dicht, dus de
Rotterdamse werken van bijvoorbeeld neoimpressionist/pointillist
Paul Signac zoals ‘Le
port de Rotterdam’ staan in depot. En hou je
niet van al die historische meuk en wil je liever
zien hoe hedendaagse schilders naar de haven
kijken: google dan eens op ‘maritime artists’
als Ronald van Rikxoort, Ingrid Dingjan, Paul
Kerrebijn, Hans Breeman en Janny Veninga.
Enkele jaren geleden exposeerden zij tijdens
de Wereldhavendagen. Wat mij betreft wordt
dat een jaarlijks terugkerend en vast onderdeel.
Nodig dan ook oud-havenondernemer Jan
Rijsdijk eens uit, is mijn tip. Niet alleen schildert
hij zelf kleur- en fantasierijke havengezichten;
ook zijn privé-collectie waaronder enkele Van
Mastenbroeks is de moeite waard.