23 magazine Leef!

In Engeland was al in de twaalfde eeuw het ‘mob football’ of
‘village football’ populair. Dit spel werd eens per jaar tussen
twee buurdorpen gespeeld. Er waren geen spelregels en er
was maar één streven: de bal, een opgeblazen varkensblaas,
moest op de ene of andere manier naar een vastgesteld punt
in een van beide dorpen worden geschopt of gegooid. Dat
punt werd meestal gemarkeerd met een vlag en deed dus
dienst als ‘doel’ van de tegenstander. De kerktoren was
bijvoorbeeld een veel gekozen plek om te scoren.
Soms speelde het ene dorp een thuiswedstrijd en kwam
de bevolking van het buurdorp op bezoek. Maar als de twee
rivaliserende dorpen dicht bij elkaar lagen, begon de wedstrijd
in het niemandsland tussen de twee dorpen. In dat
geval was het puur de bedoeling om de bal in het dorp van
de tegenstander te krijgen.
Gooweg als speelveld
In het voorjaar van 1789 gebeurde iets dergelijks tussen de
dorpen ‘Noordwyk’ en ‘Wyk op Hout’. Het speelveld betrof
de huidige Gooweg over een afstand van zo’n vier kilometer.
Op deze plek werd dus sportgeschiedenis geschreven, want
uit historisch onderzoek blijkt dit de eerste (beschreven)
oervoetbalwedstrijd op Nederlandse bodem te zijn! De primeur
komt op naam van Noordwijker Jeroen Verhoog, die er in het
voorjaar van 2018 een stuk over schreef in het Noordwijkse
magazine De Blauwdotter. Zijn ontdekking werd ‘officieel’ na
verder onderzoek van de sporthistorici Jan Luitzen en Wim
Zonneveld. Zij deden de zaak gedetailleerder uit de doeken
in hun boek ‘Hoe voetbal verscheen in Nederland’.
John Skinner
In dit boek valt te lezen hoe de oervorm van het voetbal in
Noordwijk werd geïntroduceerd door de Engelse kostschooljongen
John Skinner (16), die samen met zijn broertje Edward
(13) op de internationale kostschool van Joseph de Veer aan
de Voorstraat zat. Toen John merkte dat er in Holland niet
werd gecricket of gevoetbald vroeg hij zijn moeder in Londen
om zijn sportspullen te sturen. Aldus geschiedde en tijdens
een door de kostschool georganiseerde sportdag greep John
zijn kans. Wat was het geval? De Duitse kostschooljongens
hadden het worstelen gewonnen en de Engelse jongens het
hardlopen. Skinner hield niet van een gelijkspel en op zijn
voorstel werd er een beslissende pot ‘village football’ op de
Gooweg gespeeld, die toen trouwens nog Northgoweg heette
(van doorgaande weg: go=ga).
Russen, Fransen en Polen
Acht Engelse jongens, waaronder uiteraard John en Edward
Skinner, speelden tegen een groep met onder anderen Duitse,
Franse, Russische, Poolse en Nederlandse leerlingen. Later
deed John in brieven naar huis verslag van de wedstrijd, ook
nog eens op rijm: ‘The Foot-Ball brought, the party set / The
English club, and form a bet / That they would kick and drive
about / from Noordwyk to the Wyk op Hout.’ Het Engelse
team zou de bal dus in Noordwijkerhout moeten krijgen en
uiteraard (typisch Engels) was er een weddenschap met een
financiële inzet aan verbonden. Volgens Skinner was het een
felle pot football, waarbij de schenen niet gespaard bleven.
Het spel golfde heen en weer, maar uiteindelijk wonnen de
Engelsen. Zij wisten de bal in Noordwijkerhout te krijgen. De
Engelsen trakteerden hun tegenstanders vervolgens op drank
in een herberg (’t Jagthuys?) te Noordwijkerhout, betaald van
de opbrengst van de weddenschap.
WIM ZONNEVELD MET
BOEKJE OP DE GOOWEG
230 Jaar later
Inmiddels zijn er serieuze plannen om 230 jaar na dato een
feestelijke jubileumwedstrijd te laten plaatsvinden, uiteraard
aan de Gooweg tussen Noordwijk en Noordwijkerhout. Op
3 november zou het moeten gebeuren. Sporthistoricus Wim
Zonneveld vindt het een goed idee en heeft ook nog wat tips
voor de remake. ‘Doe het niet op de straatweg,’ meldt hij. ‘Zo
gebeurde het oorspronkelijk wel, maar dat gaat veel te lang
duren en vergt volgens mij te veel organisatie.’ Op de vraag
welk sóórt voetbal er gespeeld moet worden, zegt Zonneveld:
‘Organiseer geen écht mob football, want daar gaan gewonden
bij vallen! Kijk maar eens naar filmpjes op You Tube van
recente keren dat zo’n wedstrijd in Engeland geïmiteerd
werd.’ Op deze filmpjes (‘Royal Shrovetide Football 2017’ en
‘We took part in Britains roughest ancient football game and
this happened’) zie je inderdaad een soort veldslagen, waarbij
de bal mag worden gegooid, getrapt en in de armen
gedragen. De blessures zijn heftig en talrijk.
Rugby
Sporthistoricus Zonneveld heeft een beter plan. ‘Doe iets
kleins op de Gooweg, penaltyschieten bijvoorbeeld, en
organiseer daarna een rugbywedstrijd tussen Noordwijkse
voetbalclubs op een regulier veld. Bij het rugby zou ik met
de huidige regels spelen of ze iets aanpassen vanwege de
feestelijke aangelegenheid.’ Tot slot heeft Zonneveld nog een
relativerende opmerking over ‘onze’ eerste voetbalwedstrijd.
‘Er is natuurlijk altijd een kans dat nóg oudere informatie
over ‘football’ in Nederland wordt ontdekt. De Noordwijkse
wedstrijd in 1789 is bij toeval opgedoken uit een archief met
brieven. Wie weet wat er allemaal nog in dergelijke archieven
ligt opgesloten!’
15