23 magazine Leef!

Historie
Noordwijk en Noordwijkerhout
na 800 jaar weer samen
In bewaard gebleven oorkonden die in 1198, 1203 en 1205 het
licht zagen is de naam van Hugo van Norteke te vinden. “Hij
werd en wordt alom beschouwd als de heer van het toen nog
ongedeelde Noordwijk. Hugo had waarschijnlijk twee zonen
die de voornamen Gerardus en Wilhelmus meekregen. Hun
namen zijn als getuigen opgevoerd in een ondertekende
oorkonde van 1231. Niet bekend is wanneer, maar vermoedelijk
in of kort voor 1231 hebben Gerard en Willem besloten om
Noordwijk onder hen te verdelen. Gerard kreeg het zuidelijke
deel dat bestond uit een gebied met vruchtbare klei en het al
bestaande Noordwijk Binnen. Willem kreeg het beheer en de
zeggenschap over een minder groot deel ten noorden hiervan.
Het betrof de strandwal en de strandvlakten aan beide
weerskanten waar toen der tijd veen werd gewonnen.
De geschiedenis van Noordwijk Binnen
Noordwijk Binnen bestond al in de 9e eeuw als nederzetting
waar de uit Schotland afkomstige monnik St. Jeroen een
kerkje zou hebben gebouwd. Het is diezelfde Jeroen die
Noordwijk Binnen in de vaart der volkeren heeft opgestuwd al
was de aanleiding minder feestelijk. Hij werd namelijk bij een
inval van de Vikingen onthoofd. “Toen zijn vermeende schedel
kort na 1300 werd gevonden trok dat zo veel bedevaartgangers
dat Noordwijk Binnen groot en welvarend werd. Dat
leidde zelfs in 1398 en 1399 tot de status van stad. Daarna behield
Noordwijk Binnen haar stedelijke allure niet in de laatste
plaats omdat de adel er graag woonde. De toestroom van bewoners
- in het peiljaar 1623 woonden er 1469 mensen -
zorgde ook voor een bloei in de nijverheid, waarbij met name
de fabricage van touw en de kruidenteelt de huidige kern op
de kaart zette.” Op de vruchtbare klei in het buitengebied
woonden toen zo’n 280 mensen verdeeld over 43 boerderijen.
Daar werd met name kaas en boter geproduceerd die zijn weg
vonden naar de Leidse markt.
De geschiedenis van Noordwijk aan Zee
Noordwijk aan Zee is veel jonger dan Noordwijk Binnen.
De kern is vermoedelijk in de 14e eeuw ontstaan toen er
zich vissers vestigden. De behoefte aan een kerk werd vorm
gegeven met de bouw van een kapel. Een school volgde
later en wel in 1611. Dat was ook wel nodig want in peiljaar
1623 woonden er 689 mensen. Ruim 200 jaar stond de
visserij centraal en was Noordwijk aan Zee een echt vissersdorp.
Maar vanaf 1866 werd deze bedrijvigheid hand over
hand verdrongen door het toerisme dat tot nu toe de lokale
economie bepaalt. In slechts enkele decennia groeide Noordwijk
aan Zee uit tot een mondaine badplaats. Belangrijke
motor achter de omwenteling was toenmalig burgemeester
Pické. Hij gaf in 1883 ook de aanzet voor de ontwikkeling van
een villawijk in de duinen. Het werd de eerste in Nederland.
In latere tijden werd het toerisme in het najaar en in de wintermaanden
aangevuld met congresgangers die een jaarrond
exploitatie van de grote hotels mogelijk maken en die
er voor zorgen dat er twaalf maanden reuring is in deze kern.
De geschiedenis van Noordwijkerhout
Eeuwen lang was Noordwijkerhout een boerendorp. In basis
was het een ontginningsdorp. Opvallend is dat er rond de
splitsing van Noordwijk en Noordwijkerhout al een kerk werd
gebouwd voor het toen nog zeer geringe aantal inwoners. “In
de archieven is te lezen dat er ook in 1561 nog maar een paar
huizen rond de kerk stonden. In peiljaar 1623 was dat aantal
uitgegroeid tot 25, waarin in totaal 93 (voornamelijk arme)
mensen woonden. Het buitengebied was drukker bevolkt met
zo’n 440 inwoners die onderdak vonden in de toen aanwezige
75 boerderijen. De boeren zijn zich later vooral gaan bezighouden
met het kweken van bollen. Kenmerkend zijn de vele
vooruitstrevende ondernemers die Noordwijkerhout heeft
voortgebracht. Ook zijn er de nodige Noordwijkerhouters
succesvolle emigranten geworden in vooral Canada en de
Verenigde Staten van Amerika.
De geschiedenis van De Zilk
De geschiedenis van De Zilk gaat terug naar de 14e eeuw toen
het gebied werd ontgonnen. “In peiljaar 1623 telde de huidige
kern 16 boerderijen waar 88 mensen hun onderdak vonden.
Sinds 1843 hebben de inwoners de beschikking over een
school en vanaf 1920 staat er een Roomkatholieke kerk.
Daarvoor bezochten de gelovigen vooral de kerk in Hillegom
en Vogelenzang. Wat gelet op de ligging meer voor de hand
ligt dan een bezoek aan Noordwijkerhout.” Het huidige dorp
dateert van na de Tweede Wereldoorlog.
Met de fusie tussen Noordwijk en Noordwijkerhout die op
1 januari van dit jaar een feit werd blijkt de cirkel weer rond.
De band tussen beide werd rond 1231 verbroken en is nu weer
hersteld. De vier kernen trekken samen op.
NOORDWIJK IN DE 18E EEUW
5